เมนู

9-10. นนฺทิกฺขยสุตฺตาทิวณฺณนา

[51-52] นวมทสเมสูติ สุตฺตทฺวยํ สเหว อุทฺธฏํ, ทฺวีสุปิ อตฺถวณฺณนาย สริกฺขภาวโตฯ นนฺทนฏฺเฐน นนฺที, รญฺชนฏฺเฐน ราโคฯ สติปิ สทฺทตฺถโต เภเท ‘‘อิเมสํ อตฺถโต นินฺนานากรณตายา’’ติ วตฺวาปิ ปหายกธมฺมเภเทน ปน ลพฺภเตว เภทมตฺตาติ ทสฺเสตุํ ‘‘นิพฺพิทานุปสฺสนาย วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ วิรชฺชนฺโต ราคํ ปชหตีติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺตาวตาติ ‘‘นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย’’ติ เอตฺตาวตาฯ วิปสฺสนํ นิฏฺฐเปตฺวา วิปสฺสนากิจฺจสฺส ปริโยสาเนนฯ ราคกฺขยาติ วุฏฺฐานคามินิปริโยสานาย วิปสฺสนาย ราคสฺส เขปิตตฺตาฯ อนนฺตรํ อุปฺปนฺเนน อริยมคฺเคน สมุจฺเฉทวเสน นนฺทิกฺขโยติฯ เตนาห ‘‘อิธ มคฺคํ ทสฺเสตฺวา’’ติฯ อนนฺตรํ ปน อุปฺปนฺเนน อริยผเลน ปฏิปสฺสทฺธิวเสน นนฺทิราคกฺขยา สพฺพํ สํกิเลสโต จิตฺตํ วิมุจฺจตีติฯ เตนาห ‘‘ผลํ ทสฺสิต’’นฺติฯ

นนฺทิกฺขยสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อตฺตทีปวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มูลปณฺณาสโก สมตฺโตฯ

6. อุปยวคฺโค

1. อุปยสุตฺตวณฺณนา

[53] อุเปตีติ อุปโยฯ กถมุเปติ? ตณฺหามานาทิวเสนาติ อาห ‘‘ตณฺหามานทิฏฺฐิวเสนา’’ติฯ กถมิทํ ลพฺภตีติ? ‘‘อวิมุตฺโต’’ติ วจนโตฯ ตณฺหาทิฏฺฐิวเสน หิ พทฺโธ, กิํ อุเปตีติ อาห ‘‘ปญฺจกฺขนฺเธ’’ติ ตพฺพินิมุตฺตสฺส ตถา อุเปตสฺส อภาวโตฯ โก ปนุเปตีติ? ตํสมงฺคีปุคฺคโลฯ ตณฺหาทิฏฺฐิวเสน อุปคมสฺส วุตฺตตฺตา วิญฺญาณนฺติ อกุสลกมฺมวิญฺญาณเมวาติ วทนฺติฯ ชวาเปตฺวาติ คหิตชวํ กตฺวาฯ ยถา ปฏิสนฺธิํ อากฑฺฒิตุํ สมตฺถํ, เอวํ กตฺวาฯ เตนาห ‘‘ปฏิสนฺธี’’ติอาทิฯ อคฺคหเณ การณํ วุตฺตเมว ‘‘โอกํ ปหาย อนิเกตสารี’’ติ คาถาย วิสฺสชฺชเนฯ กมฺมนิมิตฺตาทิวเสน ปฏิสนฺธิยา ปจฺจยภูตํ อารมฺมณํ ปฏิสนฺธิชนกสฺส กมฺมสฺส วเสน โวจฺฉิชฺชติฯ ปติฏฺฐา น โหติ สราคกาเล วิย อนุปฏฺฐานโต อปฺปติฏฺฐิตํ วิญฺญาณํ วุตฺตปฺปกาเรนฯ อนภิสงฺขริตฺวาติ อนุปฺปาเทตฺวา ปจฺจยฆาเตนฯ

อุปยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. พีชสุตฺตวณฺณนา

[54] พีชชาตานีติ ชาต-สทฺโท ปทปูรณมตฺตนฺติ อาห ‘‘พีชานี’’ติฯ วจนฺติ เสตวจํฯ อชฺชุกนฺติ ตจฺฉกํฯ ผณิชฺชกํ ตุลสิฯ อภินฺนานีติ เอกเทเสนปิ อขณฺฑิตานิฯ พีชตฺถายาติ พีชกิจฺจายฯ น อุปกปฺปตีติ ปจฺจโย น โหตีติ ทสฺเสติฯ น ปาปิตานีติ ปูติตํ น อุปคตานิฯ ตณฺฑุลสารสฺส อาทานโต สาราทานิฯ อารมฺมณคฺคหณวเสน วิญฺญาณํ ติฏฺฐติ เอตฺถาติ วิญฺญาณฏฺฐิติโยฯ อารมฺมณวเสนาติ อารมฺมณภาววเสนฯ สิเนหนฏฺเฐนาติ ตณฺหายนวเสน สินิทฺธตาปาทเนน, ยโต ‘‘นนฺทูปเสจน’’นฺติ วุตฺตํฯ ตถา หิ วิโรปิตํ ตํ กมฺมวิญฺญาณํ ปฏิสนฺธิองฺกุรุปฺปาทนสมตฺถํ โหติฯ สปฺปจฺจยนฺติ อวิชฺชาอโยนิโสนมนสิการาทิปจฺจเยหิ สปฺปจฺจยํฯ วิรุหติ วิปากสนฺตานุปฺปาทนสมตฺโถ หุตฺวาฯ

พีชสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ