1. ภารสุตฺตวณฺณนา

[22] อุปาทานานํ อารมฺมณภูตา ขนฺธา อุปาทานกฺขนฺธาฯ ปริหารภาริยฏฺเฐนาติ ปริหารสฺส ภาริยภาเวน ครุตรภาเวนฯ วุตฺตเมว อตฺถํ ปากฏํ กาตุํ ‘‘เอเตสญฺหี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ยสฺมา เอตานิ ฐานคมนาทีนิ รูปารูปธมฺมานํ ปงฺคุลชจฺจนฺธานํ วิย อญฺญมญฺญูปสฺสยวเสน อิชฺฌนฺติ, น ปจฺเจกํ, ตสฺมา ‘‘เอเตส’’นฺติ อวิเสสวจนํ กตํฯ ปุคฺคลนฺติ ขนฺธสนฺตานํ วทติฯ ขนฺธสนฺตาโน หิ อวิจฺเฉเทน ปวตฺตมาโน ยาว ปรินิพฺพานา ขนฺธภารํ วหนฺโต วิย โลเก ขายติ ตพฺพินิมุตฺตสฺส สตฺตสฺส อภาวโตฯ เตนาห ‘‘ปุคฺคโล’’ติอาทิฯ ภารหาโรติ ชาโตติ ภารหาโร นาม ชาโตฯ

ปุนพฺภวกรณํ ปุนพฺภโว, ตํ ผลํ อรหติ, ตตฺถ นิยุตฺตาติ วา โปโนภวิกาฯ ตพฺภาวสหคตํ ยถา ‘‘สนิทสฺสนา ธมฺมา’’ติ, น สํสฏฺฐสหคตํ, นาปิ อารมฺมณสหคตํฯ ‘‘ตตฺร ตตฺรา’’ติ ยํ ยํ อุปฺปตฺติฏฺฐานํ, รูปาทิอารมฺมณํ วา ปตฺวา ตตฺรตตฺราภินนฺทินีฯ เตนาห ‘‘อุปปตฺติฏฺฐาเน วา’’ติอาทิฯ ปญฺจกามคุณิโกติ ปญฺจกามคุณารมฺมโณฯ รูปารูปูปปตฺติภเว ราโค รูปารูปภวราโคฯ ฌานนิกนฺติ ฌานสงฺขาเต กมฺมภเว ราโคฯ สสฺสตาทิฏฺฐีติ ภวทิฏฺฐิ, ตํสหคโต ราโคฯ อยนฺติ ราโค ภวตณฺหา นามฯ อุจฺเฉททิฏฺฐิ วิภวทิฏฺฐิ นาม, ตํสหคโต ฉนฺทราโค วิภวตณฺหา นามฯ เอส ปุคฺคโล ขนฺธภารํ อาทิยติ ตณฺหาวเสน ปฏิสนฺธิคฺคหณโตฯ ‘‘อเสสเมตฺถ ตณฺหา วิรชฺชติ ปลุชฺชติ นิรุชฺฌติ ปหียตี’’ติอาทินา สพฺพปทานิ นิพฺพานวเสเนว เวทิตพฺพานีติ อาห ‘‘สพฺพํ นิพฺพานสฺเสว เววจน’’นฺติฯ

ภารสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ปริญฺญสุตฺตวณฺณนา

[23] ปริชานิตพฺเพติ ปหานปริญฺญาย ปริชานิตพฺเพฯ ตถา ปริชานนญฺจ ตตฺถ ฉนฺทราคปฺปหานํ, เตสํ อติกฺกโมติ อาห ‘‘สมติกฺกมิตพฺเพติ อตฺโถ’’ติฯ อจฺจนฺตปริญฺญนฺติ นิพฺพานํ วทติฯ เตนาห ‘‘สมติกฺกมนฺติ อตฺโถ’’ติฯ

ปริญฺญสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. อภิชานสุตฺตวณฺณนา

[24] ญาตปริญฺญา กถิตา ‘‘อภิวิสิฏฺฐาย ปญฺญาย ชานน’’นฺติ กตฺวาฯ ทุติยปเทนาติ ‘‘ปริชาน’’นฺติ ปเทนฯ ตติยจตุตฺเถหีติ ‘‘วิราชยํ ปชห’’นฺติ ปเทหิฯ

อภิชานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4-9. ฉนฺทราคสุตฺตาทิวณฺณนา

[25-30] ธาตุสํยุตฺเต วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิ, เกวลญฺหิ เอตฺถ ขนฺธวเสน เทสนา อาคตา, ตตฺถ ธาตุวเสนาติ อยเมว วิเสโสฯ จตฺตาริ สจฺจานิ กถิตานิ อสฺสาทาทีนวนิสฺสรณวเสน เทสนาย ปวตฺตตฺตาฯ

ฉนฺทราคสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. อฆมูลสุตฺตวณฺณนา

[31] อฆํ วุจฺจติ ปาปํ, อฆนิมิตฺตตาย อฆํ ทุกฺขํฯ อิทญฺหิ ทุกฺขํ นาม วิเสสโต ปาปเหตุกํ กมฺมผลสญฺญิตํฯ ตถา วฏฺฏทุกฺขํ อวิชฺชาตณฺหามูลกตฺตาฯ อฆสฺส นิมิตฺตตาย อฆํ ทุกฺขํฯ วฏฺฏานุสารี มหาชโน หิ ทุกฺขาภิภูโต ตสฺส ปติการํ มญฺญมาโน ตํ ตํ กโรตีติฯ

อฆมูลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. ปภงฺคุสุตฺตวณฺณนา

[32] ปภิชฺชนสภาวนฺติ ขเณ ขเณ ปภงฺคุสภาวํฯ

ปภงฺคุสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ภารวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. นตุมฺหากํวคฺโค