4. ทุติยหาลิทฺทิกานิสุตฺตวณฺณนา

[4] จูฬฉกฺกปญฺเหติ มูลปณฺณาเส จูฬตณฺหาสงฺขยสุตฺเต (ม. นิ. 1.390 อาทโย)ฯ มหาสกฺกปญฺเหปีติ มหาตณฺหาสงฺขยสุตฺเตปิ (ม. นิ. 1.396 อาทโย)ฯ เอตนฺติ ‘‘เย เต สมณพฺราหฺมณา’’ติอาทิสุตฺตปทํฯ ตณฺหา สมฺมเทว ขียติ เอตฺถาติ ตณฺหาสงฺขโย, อสงฺขตา ธาตูติ อาห ‘‘ตณฺหาสงฺขเย นิพฺพาเน’’ติฯ อนฺตํ อติกฺกนฺตนิฏฺฐาติ อนฺตรหิตนิฏฺฐาฯ เตนาห ‘‘สตตนิฏฺฐา’’ติฯ เสสปเทสูติ ‘‘อจฺจนฺตโยคกฺเขมิโน’’ติอาทีสุฯ

ทุติยหาลิทฺทิกานิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. สมาธิสุตฺตวณฺณนา

[5] สมาธีติ อปฺปนาสมาธิ, อุปจารสมาธิ วาฯ กมฺมฏฺฐานนฺติ สมาธิปาทกํ วิปสฺสนากมฺมฏฺฐานํฯ ‘‘ผาติํ คมิสฺสตี’’ติ ปาโฐฯ ปตฺเถตีติ ‘‘อโห วต เม อีทิสํ รูปํ ภเวยฺยา’’ติฯ อภิวทตีติ ตณฺหาทิฏฺฐิวเสน อภินิเวสํ วทติฯ เตนาห ‘‘ตาย อภินนฺทนายา’’ติอาทิฯ ‘‘อโห ปิยํ อิฏฺฐ’’นฺติ วจีเภเท อสติปิ ตถา โลภุปฺปาเท สติ อภิวทติเยว นามฯ เตนาห ‘‘วาจํ อภินฺทนฺโต’’ติฯ ‘‘มม อิท’’นฺติ อตฺตโน ปริณาเมตฺวา อนญฺญโคจรํ วิย กตฺวา คณฺหนฺโต อชฺโฌสาย ติฏฺฐติ นามาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘คิลิตฺวาติ ปรินิฏฺฐเปตฺวา คณฺหาตี’’ติฯ ‘‘อภินนฺทตี’’ติอาทโย ปุพฺพภาควเสน วุตฺตา, ‘‘อุปฺปชฺชติ นนฺที’’ติ ทฺวารปฺปตฺตวเสนฯ ปฐเมหิ ปเทหิ อนุสโย, ปจฺฉิเมน ปริยุฏฺฐานนฺติ เกจิ ‘‘คหณฏฺเฐน อุปาทาน’’นฺติ กตฺวาฯ นาภินนฺทติ นาภิวทตีติ เอตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตวิปริยาเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ น ‘‘อิฏฺฐํ กนฺต’’นฺติ วทตีติ ‘‘อิฏฺฐ’’นฺติ น วทติ, ‘‘กนฺต’’นฺติ น วทติฯ นาภิวทติเยว ตณฺหาย อนุปาทิยตฺตาฯ

สมาธิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ปฏิสลฺลาณสุตฺตวณฺณนา

[6] ญตฺวา อาหาติ ‘‘สติ กายวิเวเก จิตฺตวิเวโก, ตสฺมิํ สติ อุปธิวิเวโก จ อิเมสํ ลทฺธุํ วฏฺฏตี’’ติ ญตฺวา อาหฯ

ปฏิสลฺลาณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อุปาทาปริตสฺสนาสุตฺตวณฺณนา

[7] คหเณน อุปฺปนฺนํ ปริตสฺสนนฺติ ขนฺธปญฺจเก ‘‘อหํ มมา’’ติ คหเณน อุปฺปนฺนํ ตณฺหาปริตสฺสนํ ทิฏฺฐิปริตสฺสนญฺจฯ อปริตสฺสนนฺติ ปริตสฺสนาภาวํ, ปริตสฺสนปฏิปกฺขํ วาฯ อหุ วต เมตํ พลโยพฺพนาทิฯ กมฺมวิญฺญาณนฺติ วิปริณามารมฺมณํ ตณฺหาทิฏฺฐิสหคตํ วิญฺญาณํ ตทนุวตฺติ จฯ อนุปริวตฺติ นาม ตํ อารมฺมณํ กตฺวา ปวตฺติฯ เตนาห ‘‘วิปริณามารมฺมณจิตฺตโต’’ติฯ อกุสลธมฺมสมุปฺปาทาติ ตณฺหาย อญฺญากุสลธมฺมสมุปฺปาทาฯ ปริยาทิยิตฺวาติ เขเปตฺวา, ตสฺส ปวตฺติตุํ โอกาสํ อทตฺวาฯ สอุตฺตาโสติ ตณฺหาทิฏฺฐิวเสน สอุตฺตาโสฯ คณฺหิตฺวาติ ตณฺหาทิฏฺฐิคฺคาเหหิ คเหตฺวา เตสญฺเจว วเสน ปริตสฺสโกฯ รูปเภทานุปริวตฺติ จิตฺตํ น โหติฯ วฏฺฏตีติ สพฺพากาเรน วตฺตุํ ยุตฺตนฺติ อตฺโถฯ

อุปาทาปริตสฺสนาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ทุติยอุปาทาปริตสฺสนาสุตฺตวณฺณนา

[8] ตณฺหามานทิฏฺฐิวเสน เทสนา กตา ‘‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’’ติ เทสนาย อาคตตฺตาฯ จตูสุ สุตฺเตสูติ ปญฺจมาทีสุ จตูสุ สุตฺเตสุฯ จตุตฺเถ ปน วิวฏฺฏเมว กถิตํฯ

ทุติยอุปาทาปริตสฺสนาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ