ขีณาสวสฺส เสกฺขภูมิ นาม อคฺคมคฺคกฺขโณ ฯ กสฺมา ปเนตํ เอวํ วุตฺตนฺติ เจ? ‘‘เอวํ ชรามรณํ ปชานาตี’’ติอาทินา วตฺตมานวเสน เทสนาย ปวตฺตตฺตาฯ

ญาณวตฺถุสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ทุติยญาณวตฺถุสุตฺตวณฺณนา

[34] สตฺตรีติ ต-การสฺส ร-การาเทสํ วุตฺตํฯ สตฺตติสทฺเทน วา สมานตฺโถ สตฺตริสทฺโทฯ พฺยญฺชนรุจิวเสน พฺยญฺชนํ ภณนฺตีติ พฺยญฺชนภาณกาฯ เตนาห ‘‘พหุพฺยญฺชนํ กตฺวา’’ติอาทิฯ ติฏฺฐติ ตตฺถ ผลํ ตทายตฺตวุตฺติตายาติ ฐิติ, ปจฺจุปฺปนฺนลกฺขณสฺส ธมฺมสฺส ฐิติ ธมฺมฏฺฐิติฯ อถ วา ธมฺโมติ การณํ, ปจฺจโยติ อตฺโถฯ ธมฺมสฺส โย ฐิติสภาโว, โสว ธมฺมโต อญฺโญ นตฺถีติ ธมฺมฏฺฐิติ, ปจฺจโยฯ ตตฺถ ญาณํ ธมฺมฏฺฐิติญาณํฯ เตนาห อายสฺมา ธมฺมเสนาปติ – ‘‘ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฏฺฐิติญาณ’’นฺติ (ปฏิ. ม. มาติกา 4)ฯ ตถา จาห ‘‘ปจฺจยากาเร ญาณ’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ ธมฺมานนฺติ ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺมานํฯ ปวตฺติฏฺฐิติการณตฺตาติ ปวตฺติสงฺขาตาย ฐิติยา การณตฺตาฯ ‘‘ชาติปจฺจยา ชรามรณ’’นฺติอาทินา อทฺธตฺตเย อนฺวยพฺยติเรกวเสน ปวตฺติยา ฉพฺพิธสฺส ญาณสฺสฯ ขโย นาม วินาโส, โสว เภโทติฯ วิรชฺชนํ ปลุชฺชนํฯ นิรุชฺฌนํ อนฺตรธานํฯ เอเกกสฺมินฺติ ชรามรณาทีสุ เอเกกสฺมิํฯ ปุพฺเพ ‘‘ยถาภูตญาณ’’นฺติ ตรุณวิปสฺสนํ อาหฯ ตสฺมา อิธาปิ ธมฺมฏฺฐิติญาณํ วิปสฺสนาติ คเหตฺวา ‘‘วิปสฺสนาปฏิวิปสฺสนา กถิตา’’ติ วุตฺตํฯ

ทุติยญาณวตฺถุสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ