7. อเจลกสฺสปสุตฺตวณฺณนา

[17] ลิงฺเคน อเจลโกติ ปพฺพชิตลิงฺเคน อเจลโกฯ เตน อเจลกจรเณน อเจโล, น นิจฺเจลตามตฺเตนาติ ทสฺเสติฯ นาเมนาติ โคตฺตนาเมน กสฺสโปติฯ เทเสติ ปเวเทติ สํสยวิคมนํ เอเตนาติ เทโส, นิจฺฉยเหตูติ อาห ‘‘กิญฺจิเทว เทส’’นฺติอาทิฯ โส หิ สํสยวิคมนํ กโรตีติ การณํฯ โอกาสนฺติ อวสํสนฺทนปเทสํฯ เตนาห ‘‘ขณํ กาล’’นฺติฯ อนฺตรฆรํ อนฺโตนิเวสนํฯ อนฺตเร ฆรานิ เอตสฺสาติ อนฺตรฆรํ, อนฺโตคาโมฯ ยทากงฺขสีติ ยํ อากงฺขสิฯ อิติ ภควา สพฺพญฺญุปวารณาย ปวาเรติฯ เตนาห ‘‘ยํ อิจฺฉสี’’ติฯ ยทากงฺขสีติ ยํ อากงฺขสิ, กสฺสป, ติกฺขตฺตุํ ปฏิกฺขิปนฺโตปิ ปุจฺฉสิ, ยํ อากงฺขสิ, ตเมว ปุจฺฉาติ อตฺโถฯ

‘‘ยาวตติยํ ปฏิกฺขิปี’’ติ วุตฺตตฺตา ‘‘ตติยมฺปิ โข’’ติอาทินา ปาเฐน ภวิตพฺพํฯ โส ปน นยวเสน สํขิตฺโตติ ทฏฺฐพฺโพฯ เยน การเณน ภควา อเจลกสฺส ติกฺขตฺตุํ ยาจาเปตฺวา จสฺส ปญฺหํ กเถสิ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘กสฺมา ปนา’’ติอาทิมาหฯ คารวชนนตฺถํ ยาวตติยํ ปฏิกฺขิปิ ตญฺจ ธมฺมสฺส สุสฺสูสายฯ ธมฺมครุกา หิ พุทฺธา ภควนฺโตฯ สตฺตานํ ญาณปริปากํ อาคมยมาโน ยาวตติยํ ยาจาเปตีติ วิภตฺติวิปริณามวเสน สาธารณโต ปทํ โยเชตฺวา ปุน ‘‘เอตฺตเกน กาเลนา’’ติ กสฺสปสฺส วเสน โยเชตพฺพํฯ

มาติ ปฏิเสเธ นิปาโตฯ ภณีติ ปุนวจนวเสน กิริยาปทํ วทติฯ มา เอวํ ภณิ, กเถสีติ อตฺโถฯ ‘‘อิติ ภควา อโวจา’’ติ ปน สงฺคีติการวจนํฯ สยํกตํ ทุกฺขนฺติ ปุริสสฺส อุปฺปชฺชมานทุกฺขํ, เตน กตํ นาม ตสฺส การณสฺส ปุพฺเพ เตเนว กมฺมสฺส อุปจิตตฺตาติ อยํ นโย อนวชฺโชฯ ทิฏฺฐิคติโก ปน ปญฺจกฺขนฺธวินิมุตฺตํ นิจฺจํ การกเวทกลกฺขณํ อตฺตานํ ปริกปฺเปตฺวา ตสฺส วเสน ‘‘สยํกตํ ทุกฺข’’นฺติ ปุจฺฉตีติ ภควา ‘‘มา เหว’’นฺติ อโวจ, เตนาห ‘‘สยํกตํ ทุกฺขนฺติ วตฺตุํ น วฏฺฏตี’’ติอาทิฯ