ตเมวาติ สฬายตนปทเมว คเหตฺวาฯ วิวชฺเชนฺโตติ วิวฏฺเฏนฺโตฯ เอวมาหาติ ‘‘ฉนฺนํตฺเววา’’ติอาทิอากาเรน เอวํ เทสิเต, ‘‘วิเนยฺยชโน ปฏิวิชฺฌตี’’ติ เอวมาหฯ วิญฺญาณาหาโร อายติํ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติยาติ เอวํ ปุริมภวโต อายติภวสฺส ปจฺจยวเสน มูลการณวเสน จ เทสิตตฺตา ‘‘วิญฺญาณนามรูปานํ อนฺตเร เอโก สนฺธี’’ติ วุตฺตํฯ ตทมินา วิญฺญาณคฺคหเณน อภิสงฺขารวิญฺญาณสฺสาปิ คหณํ กตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

โมฬิยผคฺคุนสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สมณพฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา

[13] เย ปจฺจยสมวาเย เตนตฺตภาเวน สจฺจานิ ปฏิวิชฺฌิตุํ สมตฺถา, เต พาหิรกลิงฺเค ฐิตาปิ เตเนว ตตฺถ สมตฺถตาโยเคน ภาวินํ สมิตพาหิตปาปตํ อเปกฺขิตฺวา สมณสมฺมตาเยว พฺราหฺมณสมฺมตาเยวาติ เต นิวตฺเตตุํ ‘‘สจฺจานิ ปฏิวิชฺฌิตุํ อสมตฺถา’’ติ วุตฺตํฯ ทุกฺขสจฺจวเสนาติ ทุกฺขอริยสจฺจวเสนฯ อญฺญถา กถํ พาหิรกาปิ ชรามรณํ ทุกฺขนฺติ น ชานนฺติฯ สจฺจเทสนาภาวโต ‘‘สห ตณฺหายา’’ติ วุตฺตนฺติ เกจิฯ ตํ น สุฏฺฐุฯ ยสฺมา ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปฐมาภินิพฺพตฺติ, อิธ ชาตีติ อธิปฺเปตา, สา จ ตณฺหา เอว สนฺตาเนน, ตณฺเหว สา ชาติฯ ชรามรณญฺเจตฺถ ปากฏเมว อธิปฺเปตํ, น ขณิกํ, ตสฺมา สตณฺหา เอว ชาติชรามรณสฺส สมุทโยติ ภูตกถนเมตํ ทฏฺฐพฺพํฯ สมุทยสจฺจวเสน น ชานนฺตีติ โยชนาฯ เอส นโย เสสปเทสุปิฯ สพฺพปเทสูติ ยตฺถ ตณฺหา วิเสสนภาเวน วตฺตพฺพา, เตสุ สพฺพปเทสุฯ เยน สมนฺนาคตตฺตา ปุคฺคโล ปรมตฺถโต สมโณ พฺราหฺมโณติ วุจฺจติ, ตํ สามญฺญํ พฺรหฺมญฺญญฺจาติ อาห ‘‘อริย…เป.… พฺรหฺมญฺญญฺจา’’ติฯ เยน หิ ปวตฺตินิมิตฺเตน สมณ-สทฺโท พฺราหฺมณ-สทฺโท จ สเก อตฺเถ นิรุฬฺโห, ตสฺส วเสน อภินฺโนปิ เวเนยฺยชฺฌาสยโต ทฺวิธา กตฺวา วตฺตุํ อรหตีติ วุตฺตํ ‘‘อุภยตฺถาปี’’ติฯ เอกาทสสุ ฐาเนสุ จตฺตาริ สจฺจานิ กเถสิ อวิชฺชาสมุทยสฺส อนุทฺธฏตฺตาฯ

สมณพฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ทุติยสมณพฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา

[14] อิเม ธมฺเม กตเม ธมฺเมติ จ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาทิอตฺโถฯ เตน ‘‘อิเมสํ ธมฺมานํ กตเมสํ ธมฺมาน’’นฺติ อิเมสํ ปทานํ สงฺคโหฯ เอตานิ หิ ปทานิ ชรามรณาทีนํ สาธารณภาเวน วุตฺตานิ อิมิสฺสา เทสนาย ปปญฺจภูตานีติ อาห ‘‘เอตฺตกํ ปปญฺจํ กตฺวา กถิตํ, เทสนํ…เป.… อชฺฌาสเยนา’’ติฯ อิมินา ตาเนว ชรามรณาทีนิ คเหตฺวา ปุคฺคลชฺฌาสยวเสน อาทิโต ‘‘อิเม ธมฺเม’’ติอาทินา สพฺพปทสาธารณโต เทสนา อารทฺธาฯ ยถานุโลมสาสนญฺหิ สุตฺตนฺตเทสนา, น ยถาธมฺมสาสนนฺติฯ

ทุติยสมณพฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ