4. นวสุตฺตวณฺณนา
[238] อภิเจตสิ นิสฺสิตา อาภิเจตสิกาฯ ปฏิปกฺขวิธมเนน อภิวิสิฏฺฐํ จิตฺตํ อภิจิตฺตํฯ ยสฺมา ฌานานํ ตํสมฺปยุตฺตํ จิตฺตํ นิสฺสาย ปจฺจโย โหติเยว, ตสฺมา ‘‘นิสฺสิตาน’’นฺติ วุตฺตํฯ นิกามลาภีติ ยถิจฺฉิตลาภี ฯ ยถาปริจฺเฉเทนาติ ยถากเตน กาลปริจฺเฉเทนฯ วิปุลลาภีติ อปฺปมาณลาภีฯ ‘‘กสิร’’นฺติ หิ ปริตฺตํ วุจฺจติ, ตปฺปฏิปกฺเขน อกสิรํ อปฺปมาณํฯ เตนาห ‘‘ปคุณชฺฌาโนติ อตฺโถ’’ติฯ สิถิลมารพฺภาติ สิถิลํ วีริยารมฺภํ กตฺวาติ อตฺโถติ อาห ‘‘สิถิลํ วีริยํ ปวตฺเตตฺวา’’ติฯ
นวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
5. สุชาตสุตฺตวณฺณนา
[239] อญฺญานิ รูปานีติ ปเรสํ รูปานิฯ อติกฺกนฺตรูโปติ อตฺตโน รูปสมฺปตฺติยา รูปโสภาย อติกฺกมิตฺวา ฐิตรูโป, สุจิรมฺปิ เวลํ โอโลเกนฺตสฺส ตุฏฺฐิอาวโหฯ ทสฺสนสฺส จกฺขุสฺส หิโตติ ทสฺสนีโยฯ ปสาทํ อาวหตีติ ปาสาทิโกฯ ฉวิวณฺณสุนฺทรตายาติ ฉวิวณฺณสฺส เจว สรีรสณฺฐานสฺส จ โสภนภาเวนฯ
สุชาตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
6. ลกุณฺฑกภทฺทิยสุตฺตวณฺณนา
[240] วิรูปสรีรวณฺณนฺติ อสุนฺทรฉวิวณฺณญฺเจว อสุนฺทรสณฺฐานญฺจฯ ปมาณวเสนาติ สรีรปฺปมาณวเสนฯ อิจฺฉิติจฺฉิตนฺติ อตฺตนา อิจฺฉิติจฺฉิตํฯ มหาสารชฺชนฺติ มหนฺโต มงฺกุภาโวฯ
คุเณ อาวชฺเชตฺวาติ อตฺตนา ชานนกนิยาเมน สตฺถุโน กายคุเณ จ จาริตฺตคุเณ จ อาวชฺเชตฺวา มนสิ กตฺวาฯ
โยชนาวฏฺฏนฺติ โยชนปริกฺเขปํฯ
‘‘กายสฺมี’’ติ คาถาสุขตฺถํ นิรนุนาสิกํ กตฺวา นิทฺเทโสติ วุตฺตํ ‘‘กายสฺมิ’’นฺติฯ อการณํ กายปฺปมาณนฺติ สรีรปฺปมาณํ นาม อปฺปมาณํ, สีลาทิคุณาว ปมาณนฺติ อธิปฺปาโยฯ
ลกุณฺฑกภทฺทิยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ