เมนู

10. ภิกฺขุสํยุตฺตํ

1. โกลิตสุตฺตวณฺณนา

[235] สาวกานํ อาลาโปติ สาวกานํ สพฺรหฺมจาริํ อุทฺทิสฺส อาลาโปฯ พุทฺเธหิ สทิสา มา โหมาติ พุทฺธาจิณฺณํ สมุทาจารํ อกเถนฺเตหิ สาวเกหิ, ‘‘อาวุโส ภิกฺขเว’’ติ อาลปิตา ภิกฺขู, ‘‘อาวุโส’’ติ ปฏิวจนํ เทนฺติ, น, ‘‘ภนฺเต’’ติฯ ทุติยชฺฌาเน วิตกฺกวิจารา นิรุชฺฌนฺติ เตสํ นิโรเธเนว ตสฺส ฌานสฺส อุปฺปาเทตพฺพโตฯ เยสํ นิโรธาติ เยสํ วจีสงฺคารานํ วิตกฺกวิจารานํ นิรุชฺฌเนน สุวิกฺขมฺภิตภาเวน สทฺทายตนํ อปฺปวตฺติํ คจฺฉติ การณสฺส ทูรโต ปสฺสมฺภิตตฺตาฯ อริโยติ นิทฺโทโสฯ ปริสุทฺโธ ตุณฺหีภาโว, น ติตฺถิยานํ มูคพฺพตคฺคหณํ วิย อปริสุทฺโธติ อธิปฺปาโยฯ ปฐมชฺฌานาทีนีติ อาทิ-สทฺเทน ตติยชฺฌานาทีนิ สงฺคณฺหาติฯ

อารมฺมณภูเตน วิตกฺเกน สห คตา ปวตฺตาติ วิตกฺกสหคตาติ อาห ‘‘วิตกฺการมฺมณา’’ติฯ วิตกฺการมฺมณตา จ สญฺญามนสิการานํ สุขุมอารมฺมณคฺคหณวเสน ทฏฺฐพฺพาฯ เตนาห ‘‘น สนฺตโต อุปฏฺฐหิํสู’’ติฯ น ปคุณํ สมฺมเทว วสีภาวสฺส อนาปาทิตตฺตาฯ สญฺญามนสิการาปีติ ตติยชฺฌานาธิคมาย ปวตฺติยมานา สญฺญามนสิการาปิ หานภาคิยาว อเหสุํ, น วิเสสภาคิยาฯ สมฺมา ฐเปหีติ พหิทฺธา วิกฺเขปํ ปหาย สมฺมา อชฺฌตฺตเมว จิตฺตํ ฐเปหิฯ เอกคฺคํ กโรหีติ เตเนว วิกฺเขปปฏิพาหเนน อวิหตมานสตาย จิตฺตสมาธานวเสน เอกคฺคํ กโรหิฯ อาโรเปหีติ อีสกมฺปิ พหุมฺปิ อปติตํ กตฺวา กมฺมฏฺฐานารมฺมเณ อาโรเปหิฯ ทุติยอคฺคสาวกภูมิยา ปาริปูริยา อายสฺมา มหาภิญฺโญ, น ยถา ตถาติ อาห ‘‘มหาภิญฺญตนฺติ ฉฬภิญฺญต’’นฺติฯ อิมินา อุปาเยนาติ อิมินา ‘‘อถ โข มํ, อาวุโส’’ติอาทินา วุตฺเตน อุปาเยนฯ วฑฺเฒตฺวาติ อุตฺตริ อุตฺตริ วิเสสภาคิยภาวาปาทเนน สมาธิํ ปญฺญญฺจ พฺรูเหตฺวา พฺรูเหตฺวาฯ

โกลิตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อุปติสฺสสุตฺตวณฺณนา

[236] อติอุฬารมฺปิ สตฺตํ วา สงฺขารํ วา สนฺธาย วุตฺตํ สพฺพตฺถเมว สพฺพโส ฉนฺทราคสฺส สุปฺปหีนตฺตาฯ ชานนตฺถํ ปุจฺฉติ สตฺถุคุณานํ อติวิย อุฬารตมภาวโตฯ

อุปติสฺสสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ฆฏสุตฺตวณฺณนา

[237] ปริเวณคฺเคนาติ ปริเวณภาเคนฯ เกจิ ‘‘เอกวิหาเรติ เอกจฺฉนฺเน เอกสฺมิํ อาวาเส’’ติ วทนฺติฯ เตติ เต ทฺเวปิ เถราฯ ปาฏิเยกฺเกสุ ฐาเนสูติ วิสุํ วิสุํ ฐาเนสุฯ นิสีทนฺตีติ ทิวาวิหารํ นิสีทนฺติฯ โอฬาริโก นาม ชาโต ปริตฺตธมฺมารมฺมณตฺตา ตสฺสฯ เตติ เถโร ภควา จฯ

ปริปุณฺณวีริโยติ จตุกิจฺจสาธนวเสน สมฺปุณฺณวีริโยฯ ปคฺคหิตวีริโยติ อีสกมฺปิ สงฺโกจํ อนาปชฺชิตฺวา ปวตฺติตวีริโยฯ อุปนิกฺเขปนมตฺตสฺเสวาติ สมีเป ฐปนมตฺตสฺเสวฯ

จตุภูมกธมฺเมสุ ลพฺภมานตฺตา ปญฺญาย ‘‘จตุภูมกธมฺเม อนุปวิสิตฺวา ฐิตฏฺเฐนา’’ติ วุตฺตํฯ ลกฺขิตพฺพฏฺเฐน สมาธิ เอว สมาธิลกฺขณํฯ เอวํ วิปสฺสนาลกฺขณํ เวทิตพฺพํฯ อญฺญมญฺญสฺสาติ อญฺญสฺส อญฺญสฺส นานาลกฺขณาติ เวทิตพฺพํฯ อญฺญสฺสาติ อิตรสฺสฯ ธุรนฺติ วหิตพฺพภารํฯ ทฺวีสุปิ เอเตสูติ สมาธิลกฺขณวิปสฺสนาลกฺขเณสุ สมฺมาสมฺพุทฺโธ นิปฺผตฺติํ คโตฯ

ฆฏสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ