2. สนิทานสุตฺตวณฺณนา

[96] ภาวนปุํสกเมตํ ‘‘วิสมํ จนฺทิมสูริยา ปริวตฺตนฺตี’’ติอาทีสุ (อ. นิ. 4.70) วิยฯ สนิทานนฺติ อตฺตโน ผลํ นิททาตีติ นิทานํ, การณนฺติ อาห ‘‘สนิทาโน สปฺปจฺจโย’’ติฯ กามปฏิสํยุตฺโตติ กามราคสงฺขาเตน กาเมน ปฏิสํยุตฺโต วา กามปฏิพทฺโธ วาฯ ตกฺเกตีติ ตกฺโกฯ อภูตการํ สมาโรเปตฺวา กปฺเปตีติ สงฺกปฺโปฯ อารมฺมเณ จิตฺตํ อปฺเปตีติ อปฺปนาฯ วิเสเสน อปฺเปตีติ พฺยปฺปนาฯ อารมฺมเณ จิตฺตํ อภินิโรเปนฺตํ วิย ปวตฺตตีติ เจตโส อภินิโรปนาฯ มิจฺฉา วิปรีโต ปาปโก สงฺกปฺโปติ มิจฺฉาสงฺกปฺโปฯ อญฺเญสุ จ กามปฏิสํยุตฺเตสุ วิชฺชมาเนสุ วิตกฺโก เอว กามธาตุสทฺเทน นิรุฬฺโห ทฏฺฐพฺโพ วิตกฺกสฺส กามปสงฺคปฺปตฺติสาติสยตฺตาฯ เอส นโย พฺยาปาทธาตุอาทีสุปิฯ สพฺเพปิ อกุสลา ธมฺมา กามธาตุ หีนชฺฌาสเยหิ กาเมตพฺพธาตุภาวโตฯ

กิเลสกามสฺส อารมฺมณภาวตฺตา สพฺพากุสลสํคาหิกาย กามธาตุยา อิตรา ทฺเว สงฺคเหตฺวา กถนํ สพฺพสงฺคาหิกาฯ ติสฺสนฺนํ ธาตูนํ อญฺญมญฺญํ อสงฺกรโต กถา อสมฺภินฺนาฯ อิมํ กามาวจรสญฺญิตํ กามวิตกฺกสญฺญิตญฺจ กามธาตุํฯ ปฏิจฺจาติ ปจฺจยภูตํ ลภิตฺวาฯ ตีหิ การเณหีติ ตีหิ สารภูเตหิ การเณหิฯ

พฺยาปาทวิตกฺโก พฺยาปาโท อุตฺตรปทโลเปน, โส เอว นิชฺชีวฏฺเฐน สภาวธารณฏฺเฐน ธาตูติ พฺยาปาทธาตุฯ พฺยาปชฺชติ จิตฺตํ เอเตนาติ พฺยาปาโท, โทโสฯ พฺยาปาโทปิ ธาตูติ โยชนาฯ สหชาตปจฺจยาทิวเสนาติ สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยสมฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตปจฺจยวเสนฯ วิเสเสน หิ ปรสฺส อตฺตโน จ ทุกฺขาปนํ วิหิํสา, สา เอว ธาตุ, อตฺถโต โรสนา ปรูปฆาโต, ตถา ปวตฺโต วา โทสสหคตจิตฺตุปฺปาโทฯ

ติณคหเน อรญฺเญติ ติเณหิ คหนภูเต อรญฺเญฯ อนยพฺยสนนฺติ อปายพฺยสนํ, ปริหรณูปายรหิตํ วิปตฺตินฺติ วา อตฺโถฯ อวฑฺฒิํ วินาสนฺติ อวฑฺฒิญฺเจว วินาสญฺจาติ วทนฺติ สพฺพโส วฑฺฒิรหิตํฯ สุกฺขติณทาโย วิย อารมฺมณํ กิเลสคฺคิสํวทฺธนฏฺเฐนฯ ติณุกฺกา วิย อกุสลสญฺญา อนุทหนฏฺเฐนฯ ติณกฏฺฐ…เป.… สตฺตา อนยพฺยสนาปตฺติโตฯ ‘‘อิเม สตฺตา’’ติ หิ อโยนิโส ปฏิปชฺชมานา อธิปฺเปตาฯ เตนาห ‘‘ยถา สุกฺขติณทาเย’’ติอาทิฯ