เมนู

จตุตฺถาหารวณฺณนา

อนิฏฺฐปาปนวเสน ตํสมงฺคีปุคฺคลํ อาคจฺฉตีติ อาคุ, ปาปํ, ตํ จรติ สีเลนาติ อาคุจารีฯ เตนาห ‘‘ปาปจาริ’’นฺติฯ

ราชา วิย กมฺมํ ปรมิสฺสรภาวโตฯ อาคุจารี ปุริโส วิย…เป.… ปุถุชฺชโน ทุกฺขวตฺถุภาวโตฯ อาทินฺนปฺปหารวณานิ ตีณิ สตฺติสตานิ วิย ปุถุชฺชนสฺส อาตุรมานมหาทุกฺขปติฏฺฐํ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณํฯ เตนาห สตฺติ…เป.… ทุกฺขนฺติฯ

ตมฺมูลกตฺตาติ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณมูลกตฺตา อิโต ปรํ ปวตฺตนามรูปสฺสฯ

จตุตฺถาหารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปุตฺตมํสูปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อตฺถิราคสุตฺตวณฺณนา

[64] จตุตฺเถ โสติ โลโภฯ รญฺชนวเสนาติ รงฺคชาตํ วิย ตสฺส จิตฺตสฺส อนุรญฺชนวเสนฯ นนฺทนวเสนาติ สปฺปีติกตาย อารมฺมณสฺส อภินนฺทนวเสนฯ ตณฺหายนวเสนาติ วิสยกตฺตุกามตาย วเสนฯ เอโก เอว หิ โลโภ ปวตฺติอาการวเสน ตถา วุตฺโตฯ ปติฏฺฐิตนฺติ ลทฺธสภาวํฯ ตตฺถาติ วฏฺเฏฯ อาหาเรติ เกจิฯ วิญฺญาณนฺติ อภิสงฺขารวิญฺญาณํฯ วิรุฬฺหนฺติ ผลนิพฺพตฺติยา วิรุฬฺหิปฺปตฺตํฯ เตนาห ‘‘กมฺมํ ชวาเปตฺวา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ชวาเปตฺวาติ ผลํ คาหาเปตฺวาฯ อภิสงฺขารวิญฺญาณญฺหิ อตฺตนา สหชาตานํ สหชาตาทิปจฺจเยหิ เจว อาหารปจฺจเยน จ ปจฺจโย หุตฺวา ตสฺส อตฺตโน ผลุปฺปาทเน สามตฺถิยตฺตา วิรุฬฺหิปฺปตฺตํฯ เตนาห ‘‘กมฺมํ สนฺตาเน ลทฺธภาวํ วิรุฬฺหิปฺปตฺตญฺจสฺส โหตี’’ติฯ วฏฺฏกถา เอสาติ กตฺวา ‘‘ยตฺถาติ เตภูมกวฏฺเฏ ภุมฺม’’นฺติ วุตฺตํฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุฯ ปุริมปเท เอตํ ภุมฺมนฺติ ‘‘ยตฺถ ตตฺถา’’ติ อาคตํ เอตํ ภุมฺมวจนํ ปุริมสฺมิํ ปุริมสฺมิํ ปเท วิสยภูเตฯ ตญฺหิ อารพฺภ เอตํ ‘‘ยตฺถ ตตฺถา’’ติ ภุมฺมวจนํ วุตฺตํฯ อิมสฺมิํ วิปากวฏฺเฏติ ปจฺจุปฺปนฺเน วิปากวฏฺเฏฯ อายติํ วฏฺฏเหตุเก สงฺขาเร สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘ยตฺถ อตฺถิ อายติํ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺตี’’ติ วจนโต ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺตีติ จ ปฏิสนฺธิ อธิปฺเปตาติ วุตฺตํ ‘‘ยตฺถ อตฺถิ อายติํ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ, อตฺถิ ตตฺถ อายติํ ชาติชรามรณ’’นฺติฯ ชาตีติ เจตฺถ มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมนํ อธิปฺเปตํฯ ยสฺมิํ ฐาเนติ ยสฺมิํ การเณ สติฯ

การณญฺเจตฺถ สงฺขารา เวทิตพฺพาฯ เต หิ อายติํ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติยา เหตู, ตณฺหาอวิชฺชาโย, กาลคติอาทโย จ กมฺมสฺส สมฺภาราฯ เกจิ ปน กิเลสวฏฺฏกมฺมคติกาลา จาติ อธิปฺปาเยน ‘‘กาลคติอาทโย จ กมฺมสฺส สมฺภารา’’ติ วทนฺติฯ ตํตํภวปตฺถนาย ตถา ตถา คโต ติวิโธ ภโวว เตภูมกวฏฺฏํฯ เตนาห ‘‘ยตฺถาติ เตภูมกวฏฺเฏ’’ติฯ ตถา จาห ‘‘สสมฺภารกกมฺมํ ภเวสุ รูปํ สมุฏฺฐาเปตี’’ติฯ รูปนฺติ อตฺตภาวํฯ

สงฺขิปิตฺวาติ ตีสุ อกตฺวา วิญฺญาเณน เอกสงฺเขปํ กตฺวาติ อตฺโถฯ เอโก สนฺธีติ เอโก เหตุผลสนฺธิฯ วิปากวิธินฺติ สฬายตนาทิกํ เวทนาวสานํ วิปากวิธิํฯ ‘‘นามรูเปน สทฺธิ’’นฺติ ปทํ อาเนตฺวา สมฺพนฺโธฯ นามรูเปนาติ วา สหโยเค กรณวจนํฯ อิธ เอโก สนฺธีติ เอโก เหตุผลสนฺธิฯ อายติภวสฺสาติ อายติํ อุปปตฺติภวสฺสฯ เตน เจตฺถ เอโก สนฺธิ เหตุผลสนฺธิ เวทิตพฺโพฯ

ขีณาสวสฺส อคฺคมคฺคาธิคมนโตว ปวตฺตกมฺมสฺส มคฺเคน สหายเวกลฺลสฺส กตตฺตา อวิชฺชมานํฯ สูริยรสฺมิสมนฺติ ตโต เอว วุตฺตนเยเนว อปฺปติฏฺฐิตสูริยรสฺมิสมํฯ สาติ รสฺมิฯ กายาทโยติ กายทฺวาราทโยฯ กตกมฺมนฺติ ปจฺจเยหิ กตภาวํ อุปาทาย วุตฺตํ, น กมฺมลกฺขณปตฺตโตฯ เตนาห ‘‘กุสลากุสลํ นาม น โหตี’’ติฯ กิริยมตฺเตติ อวิปากธมฺมตฺตา กายิกาทิปโยคมตฺเต ฐตฺวาฯ อวิปากํ โหติ เตสํ อวิปากธมฺมตฺตาฯ

อตฺถิราคสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ