4. มโนนิวารณสุตฺตวณฺณนา

[24] เอวํลทฺธิกาติ สพฺพถาปิ จิตฺตุปฺปตฺติ สทุกฺขา, สพฺพถาปิ อจิตฺตกภาโว เสยฺโย, ตสฺมา ยโต กุโตจิ จิตฺตํ นิวาเรตพฺพนฺติ เอวํทิฏฺฐิกา ฯ โสติ สตฺโตฯ อนิยฺยานิกกถํ กเถติ อโยนิโส จิตฺตนิวารณํ วทนฺตีฯ สํยตภาวํ อาคตนฺติ ราควิเสวนาทิโต สมฺมเทว สํยตภาวํ โอตรภาวํฯ ธมฺมจริยาวเสน หิ ปวตฺตมาเน จิตฺเต นตฺถิ อีสกมฺปิ ราคาทิวิเสวนํ, น ตสฺส สมฺปติ อายติญฺจ โกจิ อนตฺโถ สิยา, ตสฺมา ตํ มโน สพฺพโต อนวชฺชวุตฺติโต น นิวาเรตพฺพํฯ เตนาห ‘‘ทานํ ทสฺสามี’’ติอาทิฯ ยโต ยโตติ ยโต ยโต สาวชฺชวุตฺติโต อโยนิโสมนสิการโตฯ ตนฺติ มโน นิวาเรตพฺพํ อนตฺถาวหตฺตาฯ

มโนนิวารณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อรหนฺตสุตฺตวณฺณนา

[25] กตาวีติ กตวา, ปริญฺญาทิกิจฺจํ กตฺวา นิฏฺฐเปตฺวา ฐิโตติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘จตูหิ มคฺเคหิ กตกิจฺโจ’’ติฯ สฺวายมตฺโถ อรหนฺติอาทิสทฺทสนฺนิธานโต วิญฺญายติฯ เอวํ ‘‘อหํ วทามี’’ติอาทิอากาเรน ปุจฺฉติฯ

ขนฺธาทีสุ กุสโลติ ขนฺธายตนาทีสุ สลกฺขณาทีสุ จ สมูหาทิวเสน ปวตฺติยญฺจ เฉโก ยถาภูตเวทีฯ อุปลทฺธินิสฺสิตกถนฺติ อตฺตุปลทฺธินิสฺสิตกถํ หิตฺวาฯ โวหารเภทํ อกโรนฺโตติ ‘‘อหํ ปรมตฺถํ ชานามี’’ติ โลกโวหารํ ภินฺทนฺโต อวินาเสนฺโต โลเก โลกสมญฺญเมว นิสฺสาย ‘‘อหํ, มมา’’ติ วเทยฺยฯ ขนฺธา ภุญฺชนฺตีติอาทินา โวหารเภทํ, ตตฺถ จ อาทีนวํ ทสฺเสติฯ

มาโน นาม ทิฏฺฐิยา สมธุโรฯ ตถา หิ ทุติยมคฺคาทีสุ สมฺมาทิฏฺฐิยา ปหานาภิสมยสฺส ปฏิวิปจฺจนีเก ปฏิปตฺติสิทฺธิฯ เตนาห ‘‘ยทิ ทิฏฺฐิยา วเสน น วทติ, มานวเสน นุ โข วทตีติ จินฺเตตฺวา’’ติฯ วิธูปิตาติ สนฺตาปิตา ญาณคฺคินา ทฑฺฒาฯ เต ปน วิทฺธํสิตา นาม โหนฺตีติ อาห ‘‘วิธมิตา’’ติฯ มมงฺการาทโย มยนฺติ สตฺตสนฺตาเน สติ ปวตฺตนฺติ เอเตนาติ มโย, มญฺญนาฯ มโย เอว มยตาติ อาห ‘‘มยตนฺติ มญฺญน’’นฺติฯ

อรหนฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ