สงฺขายติ ภาคโส กถียตีติ สงฺขา , โกฏฺฐาโสฯ สงฺขานํ สตฺโต ปุคฺคโลติอาทินา สญฺญาปนนฺติ สงฺขา, รตฺโตติอาทิ ปณฺณตฺติฯ ขีณาสโว ชหิ ปชหิ ราคาทีนํ สุปฺปหีนตฺตาฯ นวเภทํ ปเภทโต, สงฺเขปโต ติวิธมานนฺติ อตฺโถฯ นววิธนฺติ วา ปาเฐ นวเภทตฺตา อนฺตรเภทวเสน นววิธนฺติ อตฺโถฯ ปจฺจยวิเสเสหิ อิตฺถิภาวาทิวิเสเสหิ วิเสเสน มานียติ คพฺโภ เอตฺถาติ วิมานํ, คพฺภาสโยฯ น อุปคจฺฉีติ น อุปคมิสฺสติฯ เตนาห ‘‘อนาคตตฺเถ อตีตวจน’’นฺติฯ ‘‘นาชฺฌคา’’ติ หิ อตีตํ ‘‘น คมิสฺสตี’’ติ เอตสฺมิํ อตฺเถฯ ฉินฺทิ อริยมคฺคสตฺเถนฯ โอโลกยมานา อุปปตฺตีสุฯ สตฺตนิเวสเนสูติ สตฺตานํ อุปปชฺชฏฺฐาเนสุฯ โลกุตฺตรธมฺมเมว กเถสิ อรหตฺตสฺส ปเวทิตตฺตาฯ

‘‘คาถาย อตฺถํ กเถตุํ วฏฺฏตี’’ติ อตฺถ-สทฺโท อาหริตฺวา วตฺตพฺโพฯ อฏฺฐงฺคิกมคฺควเสนปีติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ สติสมฺปชญฺญํ นาม กุสลธมฺมานุโยเค การณนฺติ อาห ‘‘ทสกุสลกมฺมปถการณ’’นฺติฯ

อฏฺฐงฺคิกมคฺควเสน จ คาถาอตฺถวจเน อยํ อิทานิ วุจฺจมาโน วิตฺถาร-นโยฯ ตสฺมิํ กิร ฐาเนติ ตสฺมิํ กิร เทวตาย ปุจฺฉิตํ ปญฺหํ วิสฺสชฺชนฏฺฐาเนฯ เทวตาย ญาณปริปากํ โอโลเกตฺวา อนุปุพฺพิยา กถาย สทฺธิํ สามุกฺกํสิกเทสนา มหตี ธมฺมเทสนา อโหสิฯ ญาณํ เปเสตฺวาติ สตฺถุเทสนาย อนุสฺสรณวเสน ปตฺตวิสุทฺธิปฏิปาฏิปวตฺตํ ภาวนาญาณํ พนฺธิตฺวาฯ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐายาติ สตฺถุเทสนาวิลาเสน อตฺตโน จ ปริปกฺกญาณตฺตา ปฐมํ ผลํ ปตฺวาฯ เอวมาหาติ เอวํ ‘‘ปาปํ น กยิรา’’ติอาทิปฺปกาเรน คาถมาหฯ องฺคํ น โหติ, อาชีโว ยถา กุปฺปมาโน วาจากมฺมนฺตวเสน กุปฺปติ, ตถา สมฺปชฺชมาโนปีติฯ โส วาจากมฺมนฺตปกฺขิโก, ตสฺมา ตคฺคหเณน คหิโตว โหติฯ วายามสติสมาธโย คหิตา สมาธิกฺขนฺธสงฺคหโตฯ สมฺมาทิฏฺฐิสมฺมาสงฺกปฺปา คหิตา ปญฺญากฺขนฺธสงฺคหโตฯ อนฺตทฺวยวิวชฺชนํ คหิตํ สรูเปเนวาติ อธิปฺปาโยฯ อิตีติอาทิ นิคมนํฯ

สมิทฺธิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นนฺทนวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สตฺติวคฺโค

1.สตฺติสุตฺตวณฺณนา

[21] เทสนาสีสนฺติ เทสนาปเทสลกฺขณวจนนฺติ อธิปฺปาโยฯ โอมฏฺโฐติ อโธมุขํ กตฺวา ทินฺนปฺปหาโรฯ อิมินา เอว ปสงฺเคน ปหาเร วิภาคโต ทสฺเสตุํ ‘‘จตฺตาโร หี’’ติอาทิ วุตฺตํ ฯ อุปริ ฐตฺวาติ หตฺถิอาทีนํ อุปริ ฐตฺวาฯ อโธมุขํ ทินฺนปฺปหาโรติ ขคฺคกรวาลาทีนํ อโธมุขํ กตฺวา ปหตปหาโรฯ อุมฺมฏฺโฐ วุตฺตวิปริยาเยน เวทิตพฺโพฯ วิวิธปฺปหาโร วิมฏฺโฐฯ ‘‘โอมฏฺโฐ คหิโต’’ติ วตฺวา ตสฺเสว คหเณ การณํ ทสฺเสตุํ ‘‘โส หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ทุคฺคนฺธกิมิอาทีนํ วเสน อนฺโตโทโสฯ มญฺเจน สทฺธิํ พนฺธิตฺวาติ ยสฺมิํ มญฺเจ วณิกปุคฺคโล นิปนฺโน, ตตฺถ ตํ สุพนฺธํ กตฺวา ปาทฏฺฐานํ อุทฺธํ กโรนฺเตหิ สีสฏฺฐานํ อโธ กาตพฺพํฯ เตนาห ‘‘อโธสิโร กาตพฺโพ’’ติฯ ปริพฺพเชติ ปวตฺเตยฺยฯ สา ปน ปวตฺติ ภาวนาวิหาเรน ยุตฺตาติ อาห ‘‘วิหเรยฺยา’’ติฯ

สลฺลสฺส อุพฺพหนํ สลฺลุพฺพหนํฯ อตฺถํ ปริตฺตกํ คเหตฺวา ฐิตา อุปมาการสฺส วิกฺขมฺภนปฺปหานสฺส อธิปฺเปตตฺตาฯ เตนาห ‘‘ปุนปฺปุน’’นฺติอาทิฯ อนุพนฺโธว โหติ สติ ปจฺจเย อุปฺปชฺชนารหโต เทวตาย กามราคปฺปหานสฺส โชติตตฺตาฯ นนุ ภควตา อนาคามิมคฺเคน เทสนา นิฏฺฐาเปตพฺพาติ? น, อิตริสฺสา ญาณพลานุรูปเทสนาย ปวตฺเตตพฺพโตฯ เวเนยฺยชฺฌาสยานุกุลญฺหิ ธมฺมํ ธมฺมสฺสามี เทเสตีติฯ

สตฺติสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ