คีวา จตฺตาโร ปาทาติ คีวปญฺจมานิฯ สโมทหนฺติ วา สโมธานเหตูติ อยเมตฺถ อตฺโถติ อาห – ‘‘สโมทหิตฺวา วา’’ติ, สมฺมา โอธาย อนฺโต ปเวเสตฺวาติ อตฺโถฯ สเก อารมฺมณกปาเลติ โคจรชฺฌตฺตํ วทติฯ สโมทหนฺติ สโมทหนฺโตฯ อนิสฺสิโตติ เตภูมกธมฺเมสุ กญฺจิปิ ธมฺมํ ตณฺหาทิฏฺฐาภินิเวสวเสน อนิสฺสิโตฯ อวิหิํสมาโน วิหิํสานิมิตฺตานํ ปชหเนนฯ อุลฺลุมฺปนสภาวสณฺฐิเตนาติ สีลพฺยสนโต อุทฺธรณรูเป สณฺฐิเตน, กรุณายุตฺเตนาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘การุญฺญตํ ปฏิจฺจา’’ติฯ

ทุกฺกรสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. หิรีสุตฺตวณฺณนา

[18] นิเสเธตีติ นิวาเรติ ปวตฺติตุํ น เทติฯ ปุจฺฉติ เทวตาฯ อปหรนฺโตติ อปเนนฺโต, ยถา สพฺเพน สพฺพํ อกฺโกสวตฺถุ น โหติ, เอวํ ปริหรนฺโตติ อตฺโถฯ พุชฺฌติ สารถิวิธํฯ อตฺตนิ นิปาตํ น เทติ, อาชานีโย หิ ยุตฺตํ ปชานาติฯ อภูเตน อภูตกฺโกเสน ปริมุตฺโต นาม นตฺถิ พาลานญฺจ ชนานํ ปราปวาเท ยุตฺตปยุตฺตภาวโตฯ เตนาห ภควา –

‘‘นินฺทนฺติ ตุณฺหิมาสีนํ, นินฺทนฺติ พหุภาณินํ;

มิตภาณิมฺปิ นินฺทนฺติ, นตฺถิ โลเก อนินฺทิโต’’ติฯ (ธ. ป. 227);

ตนุยาติ วา กติปยาฯ เตนาห ‘‘อปฺปกา’’ติฯ สทา สตาติ หิรินิเสธภาเว การณวจนํฯ ปปฺปุยฺยาติ ปตฺวา อธิคนฺตฺวาฯ วานโต นิกฺขนฺตตฺตา นิพฺพานํ, อสงฺขตธาตุฯ

หิรีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. กุฏิกาสุตฺตวณฺณนา

[19] อนฺโตติ กุจฺฉิอพฺภนฺตเรฯ วสนฏฺฐานฏฺเฐนาติ วสนภาเวนฯ กุลปเวณินฺติ กุลาจารํ กุลตนฺติํฯ สนฺตานกฏฺเฐนาติ กุลสนฺตติยา พนฺธนภาเวน ฯ เอวํ สพฺพปเทหิ ปุจฺฉิตตฺถสฺส อนุชานนวเสน ‘‘เอกํสวจเน นิปาโต’’ติ วุตฺตํฯ อาปาทิกา โปสิกา มาตุจฺฉา มหาปชาปติ มาตา เอวาติ กตฺวา ‘‘ปหาย ปพฺพชิตตฺตา’’ติ อวิเสสโต วุตฺตํฯ ปหาย ปพฺพชิตตฺตา นตฺถีติ อาเนตฺวา สมฺพนฺโธฯ ปุน มาตุกุจฺฉิวาสาทีนํ อภาววจเนเนว วฏฺฏมฺหิ พนฺธนสฺส อภาโว ทีปิโต โหตีติ น คหิโตฯ อยํ กิร เทวตา ยถา ปุถุชฺชนา พุทฺธานํ คุเณ น ชานนฺติ, เอวํ น ชานาติ, ตสฺมา ‘‘มยา สนฺนาหํ พนฺธิตฺวา’’ติอาทิมาหฯ

กุฏิกาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. สมิทฺธิสุตฺตวณฺณนา

[20] ตปนภาเวน ตปโนทกตฺตา ตโปทาติ ตสฺส รหทสฺส นามํฯ เตนาห ‘‘ตตฺโตทกสฺส รหทสฺสา’’ติฯ ตโตติ นาคภวเน อุทกรหทโต ตโปทา นาม นที สนฺทติฯ สา หิ นที ภูมิตลํ อาโรหติฯ ‘‘เอทิสา ชาตา’’ติ วจนเสโสฯ เปตโลโกติ โลหกุมฺภินิรยา อิธาธิปฺเปตาติ วทนฺติฯ รหทสฺส ปน อาทิโต ปพฺพตปาทวนนฺตเรสุ พหู เปตา วิหรนฺติ, สฺวายมตฺโถ เปตวตฺถุปาฬิยา ลกฺขณสํยุตฺเตน จ ทีเปตพฺโพฯ ยตายนฺติ ยโต รหทโต อยํฯ สาโตทโกติ มธุโรทโกฯ เสโตทโกติ ปริสุทฺโธทโก, อนาวิโลทโกติ อตฺโถฯ ตโตติ ตโปทานทิโตฯ

สมิทฺโธติ อวยวานํ สมฺปุณฺณตาย สํสิทฺธิยาว สมฺมา อิทฺโธฯ เตนาห ‘‘อภิรูโป’’ติอาทิฯ ปธาเน สมฺมสนธมฺเม นิยุตฺโต, ตํ วา เอตฺถ อตฺถีติ ปธานิโกฯ เสนาสนํ สุฏฺฐปิตทฺวารวาตปานํ, เตสํ ปิทหเนน อุตุํ คาหาเปตฺวาฯ

ปุพฺพาปยมาโนติ นฺหานโต ปุพฺพภาเค วิย โวทกภาวํ อาปชฺชมาโน คเมนฺโตฯ อวตฺตํ ปฏิกฺขิปิตฺวา วตฺตํ ทสฺเสตุํ ‘‘ตตฺถ…เป.… น โอตริตพฺพ’’นฺติ ปฐมํ วุตฺตํฯ สพฺพทิสาปโลกนํ ยถา นฺหายนฏฺฐานสฺส มนุสฺเสหิ วิวิตฺตภาวชานนตฺถํฯ