สมฺภเว พฺยภิจาเร จ วิเสสนวิเสสิตพฺพตาติ ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อธิสีลญฺจ นาม สีเล สติ โหตี’’ติอาทิํ วตฺวา ตทุภยํ วิภาเคน ทสฺเสตุํ ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ปฐมนโย สงฺกรวเสน ปวตฺโตติ อสงฺกรวเสน ทสฺเสตุํ ‘‘อปิจา’’ติอาทินา ทุติยนโย วุตฺโตฯ ‘‘สมาปนฺนา’’ติ เอตฺถาปิ ‘‘นิพฺพานํ ปตฺถยนฺเตนา’’ติ อาเนตฺวา สมฺพนฺโธฯ วิปสฺสนาย ปาทกภาวํ อนุปคตาปิ ตทตฺถํ นิพฺพตฺตนาทิวเสน สมาปนฺนาติ อยมตฺโถ ปุริมนยโต วิเสโสฯ อธิปญฺญาย ปเนตฺถ ปุริมนยโต วิเสโส นตฺถีติ สา อนุทฺธฏาฯ สโมธาเนตฺวาติ ปริยายโต สรูปโต จ สงฺคเหตฺวาฯ สกลสาสนนฺติ ติสฺสนฺนํ กถิตตฺตา เอว สิกฺขตฺตยสงฺคหํ สกลสาสนํ กถิตํ โหตีติฯ

มานกามสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. อรญฺญสุตฺตวณฺณนา

[10] สนฺตกิเลสานนฺติ วูปสนฺตกิเลสปริฬาหานํฯ ยสฺมา สีลาทิคุณสมฺภวํ ตโต เอว ภยสนฺตญฺจ อุปาทาย ปณฺฑิตา ‘‘สนฺโต’’ติ วุจฺจนฺติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ปณฺฑิตานํ วา’’ติฯ เตนาห ‘‘สนฺโต หเว’’ติอาทิฯ เสฏฺฐจารีนนฺติ เสฏฺฐจริยํ จรนฺตานํฯ ยสฺมา ปุถุชฺชนกลฺยาณโต ปฏฺฐาย ภิกฺขุ มคฺคพฺรหฺมจริยวาสํ วสติ นาม, ตสฺมา อาห ‘‘มคฺคพฺรหฺมจริยวาสํ วสนฺตาน’’นฺติฯ อริยานํ ปน มุขวณฺณสฺส ปสีทเน วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ มูลกมฺมฏฺฐานนฺติ ปาริหาริยกมฺมฏฺฐานํฯ วิสภาคสนฺตตีติ นานารมฺมเณสุ ปวตฺตจิตฺตสนฺตติฯ สา หิ วิกฺเขปพฺยากุลตาย อปฺปสนฺนา สมาหิตจิตฺตสนฺตติยา วิสภาคสนฺตติฯ โอกฺกมตีติ สมาธิสภาคา จิตฺตสนฺตติ สมถวีถิํ อนุปวิสติฯ จิตฺตํ ปสีทตีติ กมฺมฏฺฐานนิรตํ ภาวนาจิตฺตํ สนฺธายาห, ตํ ปสนฺนํ หุตฺวา ปวตฺตติฯ โลหิตํ ปสีทตีติ จิตฺตกาลุสฺสิยสฺสาภาวโต โลหิตํ อนาวิลํ โหติฯ ปริสุทฺธานิ โหนฺติ การณสฺส ปริสุทฺธภาวโตฯ ตาลผลมุขสฺส วิย มุขสฺส วณฺโณ โหตีติ มุข-สทฺทสฺส อาทิมฺหิ ปมุตฺตปเทน โยเชตพฺโพฯ เอวญฺหิ จสฺส ปมุตฺตคฺคหณํ สมตฺถิตํ โหติ ตาลผลมุขสฺส วณฺณสมฺปทาสทิสตฺตาฯ ติภูมโก เอว เตภูมโกฯ

อตีตํ นานุโสจนฺติ อตีตํ ปจฺจยลาภํ ลกฺขณํ กตฺวา น โสจนฺติ น อนุตฺถุนนฺติฯ