3. ทุพฺพณฺณิยสุตฺตวณฺณนา

[268] ทุพฺพณฺโณ ทุทฺทสิโก วิรูปวณฺโณฯ โอโกฏิมโกติ รสฺสภาเวน อวรโกฏิมโกฯ สกฺเกน คหิตนามเมเวตํ, น ปน โส ตถารูโป โกจิ ยกฺโขฯ เตนาห ‘‘เอโก รูปาวจรพฺรหฺมา’’ติฯ ยทิ เอวํ กสฺมา โส ตถารูโป หุตฺวา อาคโตติ อาห ‘‘สกฺโก กิรา’’ติฯ กถํ ปเนตฺถ ญายติ ‘‘โส เอโก รูปาวจรพฺรหฺมา, น ปเนโส อวรุทฺธกยกฺโข’’ติ ยุตฺติํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อวรุทฺธกยกฺขา ปนา’’ติอาทิมาหฯ เทวานํ วจนํ สุตฺวาฯ ผรุเสนาติ ผรุสสมาจาเรนฯ ‘‘โก นาม มยฺหํ อาสเน สนฺนิสินฺโน’’ติ อกฺขนฺติํ อนุปฺปาเทนฺโต ขนฺติยํ ฐตฺวาฯ พลวจิตฺตีการนฺติ ครุตรํ สกฺการพหุมานํฯ นีจวุตฺติยาติ ปรมนิปจฺจกาเร สุวูปสมเน จ ทสฺสิยมาเนฯ สกฺกสฺส ตาย เอว อาจารสมฺปตฺติยา สกฺกาสเน ฐาตุํ, อตฺตโน จ อาวิกาตุํ อสกฺโกนฺโต อนฺตรธายิฯ อุปหตจิตฺโตมฺหีติ ขนฺติเมตฺตานุทฺทยาสพฺภาวโต ปรสฺมิํ อุปหตจิตฺโตมฺหีติ สกฺโก อตฺตโน สภาวํ วทติฯ โกธวเส วตฺเตตุนฺติ โกเธน อตฺตโน วเส นิพฺพตฺเตตุํ น สุกโรมฺหิ, อถ โข โกธํ มยฺหํ วเส น วตฺเตมีติ อธิปฺปาโยฯ จิรํ น กุชฺฌามีติ ยทิ เม กทาจิ โกโธ อุปฺปชฺเชยฺย, ตํ โกธํ อนุวตฺเตนฺโต จิรกาลํ น กุชฺฌามิ ฯ น อุปนยฺหามีติ อนฺโต สเจ เม โกโธ อุปฺปชฺเชยฺย, ขิปฺปเมว จ นํ ปฏิวิเนยฺยนฺติ ตํ เม ปุพฺเพว วตํ ปริปูริตํฯ

ทุพฺพณฺณิยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สมฺพริมายาสุตฺตวณฺณนา

[269] อาพาธิโกติ อาพาโธ อสฺส อตฺถีติ อาพาธิโกฯ วาเจสีติ สิกฺขาเปสิฯ สมฺพโร นาม อสุรมายาย อาทิปุริโส ปุราตโน อสุรินฺโทฯ ตํ สนฺธายาห ‘‘ยถา สมฺพโร’’ติอาทิฯ เอวํ ปจฺจติ อญฺโญปิ มายาวี มายํ ปโยเชตฺวาฯ อุปวาทนฺตราโย นาม ขมาปเน สติ วิคจฺฉติ, ปากติกเมว โหตีติ อาห ‘‘เอวมสฺส ผาสุ ภเวยฺยา’’ติฯ เตนาติ เวปจิตฺตินา สมฺพรวิชฺชาย อทาเนน วญฺจิตตฺตาฯ ตถา อกตฺวาติ อิสีนํ สนฺติกํ เนตฺวา ขมาปนวเสน กาตพฺพํ อกตฺวาฯ

สมฺพริมายาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อจฺจยสุตฺตวณฺณนา

[270] สมฺปโยเชสุนฺติ อญฺญมญฺญํ วาจสิกํ ผรุสํ ปโยเชสุํฯ เตนาห ‘‘กลหํ อกํสู’’ติ, วิวาทํ อกํสูติ อตฺโถฯ อติกฺกมฺมวจนนฺติ วจีสํวรํ อติกฺกมิตฺวา วจนํฯ ยสฺมา อจฺจเย เทสิยมาเน ตํ ขีณยติ อญฺญมญฺญสฺส ขมมานสฺส ขมนํ ปฏิคฺคณฺหโต, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘นปฺปฏิคณฺหาตีติ น ขมตี’’ติฯ ตุมฺหากํ วเส วตฺตตุ, วิเสวิตํ อกตฺวา ยถากามกรณีโย โหตุฯ มิตฺตธมฺโม อิธ อุตฺตรปทโลเปน ‘‘มิตฺโต’’ติ วุตฺโตติ อาห ‘‘มิตฺตธมฺเม’’ติฯ กรณวจนนฺติ ‘‘มิตฺเตหี’’ติ กรณวจนํ ภุมฺมตฺเถฯ เตนาห ‘‘มิตฺเตสู’’ติฯ ยถา นิพฺพตฺตสภาวสฺส ภาวโต อญฺญถตฺตํ ชรา, เอวํ มิตฺตภาวโต วุตฺตวิปริยาโย อมิตฺตธมฺโม ชราปริยาเยน วุตฺโตฯ อคารยฺหํ อนวชฺชํ สพฺพโส ปหีนกิเลสํฯ เตนาห ‘‘ขีณาสวปุคฺคล’’นฺติฯ

อจฺจยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ