10. สมุทฺทกสุตฺตวณฺณนา

[256] จกฺกวาฬมหาสมุทฺทปิฏฺฐิยนฺติ จกฺกวาฬปพฺพตปาทสมนฺตา มหาสมุทฺทตีรปิฏฺฐิยํฯ ยเถว สิเนรุสมีเป มหาสมุทฺโท อนุปุพฺพนินฺโน อนุปุพฺพโปโณ อนุปุพฺพปพฺภาโร, เอวํ เยภุยฺเยน จกฺกวาฬปาทสมีเปปิฯ เตนาห ‘‘รชตปฏฺฏวณฺเณ วาลุกปุลิเน’’ติฯ วุตฺตปฺปการาสูติ อนนฺตรสุตฺเต วุตฺตปฺปการาสุฯ อสฺสมปเทนาติ อสฺสมปทเวมชฺเฌนฯ เอวํ จินฺตยิํสูติ ‘‘ยํ นูน มย’’นฺติอาทินา ยถา ปาฬิยํ อาคตํ, เอวํ มนฺตยิํสุฯ

อิจฺฉิตกโรติ ยทิจฺฉิตกรณํฯ ทุฏฺฐานนฺติ ทุราสยานํฯ เต ปน ทุฏฺฐชฺฌาสยา วิรุทฺธา โหนฺตีติ อาห ‘‘ทุฏฺฐานํ วิรุทฺธาน’’นฺติฯ ปวุตฺตนฺติ พีชํ สนฺธาย วปิตํฯ เตนาห ‘‘เขตฺเต ปติฏฺฐาปิต’’นฺติฯ

สายมาสภตฺตนฺติ สายํ อสิตพฺพโภชนํฯ ยถาวารํ ภกฺขิตเมตํ เทวานํ วิย สุขุมํ คุรุวาสญฺจ น โหตีติ ‘‘ภตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ เคลญฺญชาตนฺติ สญฺชาตเคลญฺญํฯ เวปตีติ กมฺปติ ปเวธติฯ

สมุทฺทกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฐมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยวคฺโค

1. วตปทสุตฺตวณฺณนา

[257] สมาทาตพฺพโต วตานิ, อญฺญมญฺญํ อสงฺกรสภาเวน ปพฺพชิตพฺพโต ปทานิ, ตโต เอว อสํกิณฺณภาคาติ กตฺวา ‘‘วตโกฏฺฐาสานี’’ติ วุตฺตํฯ สมตฺตานีติ ปุญฺญวิเสสตาย ปุชฺชภวผลนิพฺพตฺตเนน กิตฺติสญฺญาเนน จ สมํ อตฺตานิ สมตฺตานิฯ ปริปุณฺณานีติ อขณฺฑาทิภาเวน สพฺพโส ปุณฺณานิฯ สมาทินฺนานีติ ตตฺถ สกฺกจฺจการิตาย สมฺมา อาทินฺนานิฯ มาตุลานีติ ปิตุภคินี, น ยา กาจิ มาตุลสฺส ภริยา กุลเชฏฺฐกานํ อธิปฺเปตตฺตา, ภริยาปิ วา มาตุลสมฺพนฺธโต คเหตพฺพา, ตถา สติ มหาปิตุภริยาทีนมฺปิ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ

อาทิ-สทฺเทน เชฏฺฐภคินีนํ สงฺคโหฯ อปจิติการโกติ เตสํ ปจฺจุฏฺฐานกโรฯ โย โกจิ ททนฺโตปิ สาเปกฺโข เทติ, โส มุตฺตจาโค น โหติ, อยํ ปน น เอวนฺติ ‘‘มุตฺตจาโค โหตี’’ติ วุตฺตํฯ วิสฺสฏฺฐจาโคติ นิรเปกฺขปริจฺจาโคติ อตฺโถฯ ยถา ปาณาติปาตพหุโล ‘‘โลหิตปาณี’’ติ วุจฺจติ, ตถา ทานพหุโล ‘‘ปยตปาณี’’ติ วุตฺโตติ อาห ‘‘เทยฺยธมฺมทานตฺถาย สทา โธตหตฺโถ’’ติฯ โวสฺสคฺครโตติ เทยฺยธมฺมสฺส ปริจฺจชเน อภิรโตฯ ปเรหิ ยาจิตพฺพารโหติ ปเรหิ ยาจิตุํ ยุตฺโต อิจฺฉิตสฺส อตฺถสฺส ตาวเทว วิสฺสชฺชนโตฯ ทาเนเนว ยุตฺโตติ สพฺพกาลํ ทาเนเนว ยุตฺโต อภิณฺหํ ปวตฺตมหาทานตฺตาฯ ทาเน จ สํวิภาเค จาติ ปรสฺส สมฺปุณฺณํ กตฺวา ปริจฺจชนสงฺขาเต ทาเน จ อตฺตนา ปริภุญฺชิตพฺพโต สํวิภชนสงฺขาเต สํวิภาเค จ รโต อภิรโตฯ

วตปทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สกฺกนามสุตฺตวณฺณนา

[258] มนุสฺสภูโตติ มนุสฺเสสุ ภูโต, มนุสฺสตฺตํ วา ปตฺโตฯ อาวสถนฺติ นิวาสฏฺฐานํ กาเรตฺวา อทาสิ, ตสฺมา วาสํ อทาสีติ วาสโวฯ อตฺถ-สทฺโท อิธ การณปริยาโยติ อาห ‘‘สหสฺสมฺปิ การณาน’’นฺติฯ สฺวายมตฺโถ เหฏฺฐา วิภาวิโตวฯ วินิจฺฉินติ, ตสฺมา สหสฺสํ ปญฺญาอกฺขีนิ เอตสฺสาติ สหสฺสกฺโขฯ มฆํ วุจฺจติ ธนํ, ตํ ปน สทฺธาสงฺขาตํ มฆํ อสฺส อตฺถีติ มฆวาฯ ปุเร ทานํ ททาตีติ ปุรินฺทโท อนุนาสิกโลปํ อกตฺวาฯ ปุญฺญานิ กาตุํ สกฺโกตีติ สกฺโกฯ

สกฺกนามสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ