10. ยกฺขสํยุตฺตํ

1. อินฺทกสุตฺตวณฺณนา

[235] อตฺตโน ปริณายกตฺเตน อินฺโท นาม มเหสกฺโข, อินฺโทติ สมญฺญา อสฺสาติ กตฺวา ‘‘อินฺทโก’’ติปิ วุจฺจติ, ตสฺส อินฺทกสฺสฯ อินฺทกูเฏ ปพฺพเต นิวสตีติ อินฺทกูฏนิวาสี, ตสฺส อินฺทกูฏนิวาสิโนฯ พลิกมฺเมหิ ยชิตพฺพโต ปูชิตพฺพโต ยกฺโข, ตสฺส ยกฺขสฺสฯ อินฺทสฺส นิวาสฏฺฐานภูตํ กูฏํ อินฺทกูฏนฺติ ยกฺขโต กูเฏน นามํ ลทฺธํฯ อินฺทกูโฏ อินฺโท อุตฺตรปทโลเปน ยถา ‘‘เกลาสกูโฏ เกลาโส’’ติฯ อินฺโท ยกฺโขติ กูฏโต ยกฺเขน นามํ ลทฺธํฯ น เจตฺถ อิตรีตรนิสฺสยโทโส อญฺญมญฺญูปลกฺขณภาวโต ยถา ตํ ‘‘กายกมฺมฏฺฐาน’’นฺติฯ รูปนฺติ สกลํ รูปกฺขนฺธมาห, น รูปายตนนฺติฯ อิมํ สรีรํ เปจฺจ อยํ กินฺติ ปฏิลภตีติ โจเทติฯ

กุโต อาคจฺฉตีติ ปราธารรูเป ชีเว อตฺตนิ มาตุกุจฺฉิโมกฺกนฺเต รูปสฺส สมฺภโวติ กุโต นาม ฐานโต อาคจฺฉติฯ เตนาห ‘‘อิมานิ จ อฏฺฐีนิ อิมา จ มํสเปสิโย’’ติอาทิฯ กถํ นฺวยนฺติ อยํ กุจฺฉิสงฺขาเต คพฺภเร กถํ สชฺชตีติ ปุจฺฉติฯ ‘‘สีหานํว นทนฺตานํ, ทาฐีนํ คิริคพฺภเร’’ติอาทินา (เถรคา. นิทานคาถา) คพฺภโร จ กุจฺฉิวาจโก อาคโตฯ เตนาห ‘‘คพฺภรสฺมินฺติ มาตุกุจฺฉิสฺมิ’’นฺติฯ ปุคฺคลวาทีติ อตฺตวาทุปาทาโนฯ ยถา หิ มจฺฉมํสํ ภุตฺตํ เผณํ วิย หุตฺวา วิลียติ, น จ ปญฺญายติ สตฺตภาเวน อปฺปวตฺตนโต, เอวเมวํ ยทิ มาตุกุจฺฉิสฺมิํ คพฺภภาเวน อุปฺปนฺนํ รูปํ สตฺโต น ภเวยฺย โน วฑฺเฒยฺย, วิลียิตฺวา คจฺเฉยฺย, ปญฺญายติ จ ตํ รูปํ, ตสฺมา ชีโวติ อิมาย ลทฺธิยาฯ เอวมาหาติ ‘‘รูปํ…เป.… คพฺภรสฺมิ’’นฺติ เอวมโวจฯ ปฐมนฺติ เอเตสํ ปญฺจนฺนํ ปฐมํฯ เตนาห ‘‘ปฐเมน ปฏิสนฺธิวิญฺญาเณน สทฺธิ’’นฺติฯ ‘‘ชาติอุณฺณํสูหีติ ชาติเอฬกาย อุณฺณํสูหี’’ติ วทนฺติฯ ‘‘คพฺภํ ผาเลตฺวา คหิตอุณฺณา ชาติอุณฺณาฯ ตสฺสา อํสูหิ ตีหิ กตสุตฺตคฺเค’’ติ สํยุตฺตภาณกานํ อธิปฺปาโยฯ

อนาวิโลติ อจฺโฉ, สุปฺปสนฺโนติ อตฺโถฯ เอวํวณฺณปฺปฏิภาคนฺติ วุตฺตปฺปมาณสณฺฐานสมฺปริจฺฉินฺนํฯ