วิสฺสชฺชนนฺติ ปหานํฯ น พุทฺธวจนสฺส วิสฺสชฺชนํฯ ภณฺฑาคาริกปริยตฺติยาปิ อนุญฺญาตตฺตา ปเคว นิสฺสรณตฺถาย, ตตฺถ ปน มตฺตา ชานิตพฺพาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘เอตฺตาวตา’’ติอาทิมาหฯ

สชฺฌายสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. อกุสลวิตกฺกสุตฺตวณฺณนา

[231] อกุสเล วิตกฺเกติ อโกสลฺลสมฺภูตฏฺเฐน อกุสเล มิจฺฉาวิตกฺเกฯ โยนิ วุจฺจติ อุปาโย, ตสฺมา อสุภาทิเก สุภาทิวเสน มนสิกาโร อโยนิโสมนสิกาโรติ อาห ‘‘อนุปายมนสิกาเรนา’’ติฯ ปาสาทิกกมฺมฏฺฐานนฺติ ปสาทาวหํ พุทฺธานุสฺสติอาทิกมฺมฏฺฐานํฯ พลวปีติญฺจ สุขญฺจาติ นีวรณวิกฺขมฺภนโต พลวนฺตํ อุปจารชฺฌานสหคตํ ปีติญฺจ สุขญฺจฯ

อกุสลวิตกฺกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. มชฺฌนฺหิกสุตฺตวณฺณนา

[232] นนฺทนวคฺเคติ นนฺทนวคฺควณฺณนายํ ตตฺถ อิธาปิ คาถาย วิเสสาภาวโตฯ ยทิ เอวํ กสฺมา ตตฺถ สงฺคีตํ อิธ คหิตนฺติ? เทวตาปฏิสํยุตฺตตํ อุปาทาย เทวตาสํยุตฺเต สงฺคหิตมฺปิ อฏฺฐุปฺปตฺติยา ปฏิสํยุตฺตตฺตา อิธ คหิตํฯ

มชฺฌนฺหิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. ปากตินฺทฺริยสุตฺตวณฺณนา

[233] เตรสเม ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ วิตฺถาริตเมวาติ โยชนาฯ ชนฺตุเทวปุตฺตสุตฺเตติ ชนฺตุเทวปุตฺตสุตฺตสํวณฺณนายฯ ‘‘ตตฺถ สงฺคีตํ อิธาปี’’ติอาทิ อนนฺตรสุตฺตวณฺณนายํ วุตฺตนยเมวฯ

ปากตินฺทฺริยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

14. คนฺธตฺเถนสุตฺตวณฺณนา

[234] คนฺธารมฺมณํ อุปนิชฺฌายตีติ คนฺธสงฺขาตํ อารมฺมณํ อุเปจฺจ นิชฺฌายติ, รูปารมฺมเณน วิย วิญฺญาเณน รูปํ, คนฺธารมฺมเณน ตํ อุเปจฺจ นิชฺฌายติ ปจฺจกฺขโต, ยาถาวโต สภาวโต ปฏิวิชฺฌตีติ อตฺโถฯ อุปสิงฺฆิสฺสตีติ ตณฺหาวเสน อุปคนฺตฺวา สิงฺฆิสฺสติฯ

เอกงฺคเมตํ เถยฺยานนฺติ อารมฺมณวเสน เถยฺยวตฺถูสุ วิภชิยมาเนสุ เอกมงฺคเมตํ คนฺธารมฺมณนฺติ อาห ‘‘เถนิตพฺพาน’’นฺติอาทิฯ โอชาเปกฺขาย เถยฺยาย ปวตฺตมานาย ธมฺมารมฺมณตาปิ ตสฺสา สิยา, สา ปน น มธุรา เถยฺยกตา จาติ ‘‘ปญฺจโกฏฺฐาสาน’’นฺติ วุตฺตํฯ กามญฺจ ตํ คนฺธารมฺมณํ เกนจิ ปริคฺคหิตํ น โหตีติ อาทิยิตุํ สกฺกา, สตฺถารา ปน อนนุญฺญาตตฺตา น ยุตฺโต ตสฺส ปริโภโคฯ ยํ ปน เตน ภิกฺขุนา วุตฺตํ ‘‘น หรามิ น ภญฺชามี’’ติ, ตสฺสปิ อยเมว ปริหาโรฯ วณฺณียติ ผลํ เอเตนาติ วณฺณํ, การณนฺติ วุตฺตํ ‘‘วณฺเณนาติ การเณนา’’ติฯ

ตสฺมินฺติ ตสฺมิํ ภิกฺขุสฺมิํฯ อากิณฺณกมฺมนฺโตติ ตณฺหาทิฏฺฐิอาทิวเสน อกุสลกมฺมนฺโต ทิฏฺฐิโมหตณฺหาทิวเสน อาทิโต ปฏฺฐาย กุสลกมฺมานํ ปฏิกฺเขปนโตฯ ทิฏฺฐิวเสน จ กถินกกฺขฬขริคตตฺตา ‘‘อขีณกมฺมนฺโต กกฺขฬกมฺมนฺโต’’ติ วุตฺตํฯ

อากิณฺณลุทฺโทติ อากิณฺโณ หุตฺวา กกฺขโฬฯ เตนาห ‘‘พหุปาโป’’ติอาทิฯ มกฺขิโตติ ลิตฺโตฯ ตนฺติ เทวตาโจทนํฯ ตสฺมาติ อติกฺกมฺม ฐิตตฺตา‘‘ตฺวญฺจารหามิ วตฺตเว’’ติ เอวมาหฯ

คเวสนฺตสฺส อตฺตโน สนฺตาเน อุปฺปาทนวเสน ปริเยสนฺตสฺสฯ อเนกโยชนายามวิตฺถารํ คคนตลํ พฺยาเปตฺวา อุปฺปนฺนวลาหกกูฏปฺปมาณํ วิยฯ สุทฺโธติ สีเลน ปริสุทฺโธ อยนฺติ ชานาสิฯ สุคตินฺติ สุนฺทรนิพฺพตฺติํฯ เตน นิพฺพานสฺสปิ สงฺคโห สิทฺโธฯ

คนฺธตฺเถนสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย

วนสํยุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ