7. นาคทตฺตสุตฺตวณฺณนา

[227] อติกาเลนาติ อติวิย ปุพฺพณฺหกาเลน, กาลสฺเสวาติ อตฺโถฯ โกฏิสมฺมุญฺชนิยาติ สมฺมุญฺชนิโกฏิยา, สมฺมุญฺชนิยา เอกเทเสเนวาติ อตฺโถฯ อิมินา สมฺมชฺชเน อมนาปการิตํ ทสฺเสติฯ มชฺฌนฺหิเก วีติวตฺเตติ คิหิสํสคฺควเสน กาลํ วีตินาเมนฺโต มชฺฌนฺเห พหุวีติวตฺเตฯ อญฺเญหิ ภิกฺขูหีติ นาติกาลํ ปวิฏฺเฐหิฯ นิสฺสกฺกวจนญฺเจตํฯ ภายามิ นาคทตฺตนฺติ ตสฺส ปฏิปตฺติํ ภายิตพฺพํ กตฺวา เทวตา วทนฺตี ปฏิปตฺติยํ นิโยเชติฯ สุปฺปคพฺภนฺติ กายปาคพฺพิยาทีหิ อติวิย สมนฺนาคตํฯ

นาคทตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. กุลฆรณีสุตฺตวณฺณนา

[228] โอคาหปฺปตฺโตติ วิสฺสาสวเสน อนุปฺปเวสํ ปตฺโตฯ อญฺญตรํ กุลนฺติ ตสฺมิํ กุเล ชายมฺปติํ สนฺธาย วทติฯ ‘‘พหูปการํ เม เอตํ กุลํ จิรํ สปฺปายาหารทานาทินา; ตสฺมา อิธาหํ อคฺคทกฺขิเณยฺโย ชาโต; อิเมสํเยว เทยฺยธมฺมปฏิคฺคณฺหเนน ปุญฺญํ วฑฺเฒสฺสามี’’ติ จินฺเตสิฯ เตนาห ‘‘อญฺญตฺถ คนฺตฺวา กิํ กริสฺสามี’’ติอาทิฯ สาติ เทวตาฯ อุโภเปเตติ ตํ ภิกฺขุญฺจ ฆรณิญฺจ สนฺธาย วทติฯ ปฏิคาธปฺปตฺตาติ ปฏิคาธํ ปตฺตา อญฺญมญฺญสฺมิํ ปติฏฺฐิตวิสฺสาเสนฯ

วิสฺสมปฺปตฺติวเสน สนฺติฏฺฐนฺติ เอตฺถาติ สณฺฐานํ, วิสฺสมนฏฺฐานํฯ สมาคนฺตฺวาติ สนฺนิปติตฺวาฯ ปฏิญฺญูทาหรเณหิ มนฺตยตีติ มนฺตนํ, ญาปกํ การณํฯ ปฏิโลมสทฺทาติ ปฏิโลมภาเวน ปติตตฺตา อสจฺจวิภาวนา ปฏิกูลสทฺทาฯ เตน การเณนาติ เตน การณปฏิรูปเกน มิจฺฉาวจเนนฯ น มงฺกุโหตพฺพํ อการกภาวโตฯ สทฺเทน ปริตสฺสตีติ ปเรหิ อตฺตนิ ปยุตฺตมิจฺฉาสทฺทมตฺเตน ปริตสฺสนสีโลฯ วตํ น สมฺปชฺชตีติ ยถาสมาทินฺนวตํ ลหุจิตฺตตาย น ปาริปูริํ คจฺฉติฯ สมฺปนฺนวโตติ ปริปุณฺณสีลาทิวตคุโณ

กุลฆรณีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. วชฺชิปุตฺตสุตฺตวณฺณนา

[229] วชฺชิรฏฺเฐ ราชปุตฺโตติ วชฺชิรฏฺเฐ ชาตสํวทฺโธ วชฺชิราชปุตฺโตฯ สพฺพรตฺติจาโรติ ฉณสมฺปตฺติยา อิโต จิโต จรนฺเตหิ อนุภวิตพฺพนกฺขตฺตมโหฯ เตนาห ‘‘กตฺติกนกฺขตฺตํ โฆเสตฺวา’’ ติอาทิฯ เอกาพทฺธํ โหตีติ ยสฺมา จาตุมหาราชิกเทวา ตสฺมิํ ทิวเส นกฺขตฺตํ โฆเสตฺวา อตฺตโน ปุญฺญานุภาวสิทฺธาย ทิพฺพสมฺปตฺติยา มหนฺตํ นกฺขตฺตกีฬาสุขํ อนุภวนฺติ, ตสฺมา ตํ เตหิ เอกาพทฺธํ วิย โหติฯ เภริอาทิตูริยานนฺติ เภริมุทิงฺคสงฺขปณววีณาทิตูริยานํฯ ตาฬิตานนฺติ อารทฺธลยานุรูปํ ปหฏานํฯ วีณาทีนนฺติ วีณาเวณุโคมุขีอาทีนํฯ วาทิตานนฺติ ยถารทฺธมุจฺฉนานุรูปํ สงฺฆฏฺฏิตานํฯ อภาสีติ เตน สทฺเทน อากฑฺฒิยมานหทโย อโยนิโส อุมฺมุชฺชิตฺวา ‘‘มหตี วต เม ชานี’’ติ อนุตฺถุนนฺโต อภาสิฯ ฉฑฺฑิตทารุกํ วิยาติ วเน ฉฑฺฑิตนิรตฺถกกฬิงฺครํ วิยฯ ลามกตโรติ นิหีนตโรฯ เทวตา ปฐมปฺปิตํ อาณิํ ปฏาณิยา นีหรนฺตี วิย เตน ภิกฺขุนา วุตฺตมตฺถํ อปเนนฺตี ‘‘ตสฺส เต พหุกา ปิหยนฺตี’’ติ อโวจาติ วุตฺตนฺติ ทสฺเสนฺโต ‘‘เถโร’’ติอาทิมาหฯ สคฺคํ คจฺฉนฺตานํ ยถา เนรยิกา ปิหยนฺติ, เอวํ สมฺมาปฏิปนฺนสฺส ตุยฺหํ พหู ปิหยนฺติ, ตสฺมา ตฺวํ ‘‘ปาปิโย’’ติ อตฺตานํ มา มญฺญิตฺถาติ อธิปฺปาโยฯ

วชฺชิปุตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. สชฺฌายสุตฺตวณฺณนา

[230] นิสฺสรณปริยตฺติวเสนาติ อทฺธา อิมํ ปริยตฺติํ นิสฺสาย วฏฺฏทุกฺขโต นิสฺสริตุํ ลพฺภาติ เอวํ นิสฺสรณปริยตฺติวเสนฯ สชฺฌายนโตติ วิมุตฺตายตนสีเส ฐตฺวา สชฺฌายนโตฯ อิทานิ ตสฺส นิสฺสรณปริยตฺติวเสน สชฺฌายนกรณํ, ปฏิปตฺติวเสน วตฺตปฏิวตฺตกรณํ, วิปสฺสนาภาวนญฺจ ทสฺเสตุํ ‘‘โส กิรา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อรหตฺตํ ปตฺตทิวเส ปฏิปตฺติกิตฺตนาย ปุริมทิวเสสุปิ ตถา ปฏิปชฺชิ, วิปสฺสนํ ปน อุสฺสุกฺกาเปตุํ นาสกฺขีติ ทสฺเสติฯ กาลํ อติวตฺเตตีติ อิทํ ‘‘สงฺกสายตี’’ติ ปทสฺส อตฺถวจนํฯ เถรสฺสาติ สชฺฌายกตฺเถรสฺสฯ

ธมฺมปทานีติ สีลาทิธมฺมกฺขนฺธทีปกานิ ปทานิฯ เตนาห ‘‘สพฺพมฺปิ พุทฺธวจนํ อธิปฺเปต’’นฺติฯ น คณฺหาสิ อุทฺเทสนฺติ อธิปฺปาโยฯ ปาฬิยํ ‘‘ภิกฺขูหิ สํวสนฺโต’’ติ อิมินา เตสํ ธมฺมสฺสวนตฺถายปิ ธมฺโม ปริยาปุณิตพฺโพติ ทสฺเสติฯ วิรชฺชติ เอเตนาติ วิราโค, อริยมคฺโคฯ ชานิตฺวาติ ปริญฺญาภิสมยวเสน ทิฏฺฐสุตาทิํ ยาถาวโต ชานิตฺวา ปฏิวิชฺฌิตฺวาฯ