อวิชฺชาย ปน สมฺโมหาปาทเนน ทุกฺขาปาทเนน จ วิสสทิสตาฯ รุปฺปโตติ วิการํ อาปาทิยมานสฺส ปีฬิยมานสฺสาติ อตฺโถติ อาห ‘‘ฆฏฺฏิยมานสฺสา’’ติฯ

ปพฺพชิตนฺติ สสนฺตานโต ปพฺพชิตํ วา ราคาทิมลโต ปพฺพชิตํ วาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา เถรสฺเสเวตํ วจนํ, ตสฺมา อยํ อิทานิ วุจฺจมาโน เอตฺถ คาถาย อตฺโถฯ เทวตาย หีติอาทิ วุตฺตสฺเสว อตฺถสฺส ปากฏกรณํฯ เอตฺถาติ เสสคาถาสุฯ อตฺถสฺส วุตฺตนยตฺตา ‘‘อนุตฺตานปทวณฺณนา’’ติ อาหฯ วินยาติ เหตุมฺหิ นิสฺสกฺกวจนนฺติ ตสฺส เหตุมฺหิ กรณวจเนน อตฺถมาห ‘‘วินเยนา’’ติฯ ตถา ‘‘สมติกฺกมา’’ติ เอตฺถาปิฯ ปรมปริสุทฺธํ สํกิเลสสมุจฺฉินฺทนโตฯ อารทฺธวีริยนฺติ สมฺภาวิตวีริยํฯ สมฺภาวนญฺจสฺส ปคฺคณฺหนํ ปริปูรณญฺจาติ อาห ‘‘ปคฺคหิตวีริยํ ปริปุณฺณวีริย’’นฺติฯ

อุปฏฺฐานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. กสฺสปโคตฺตสุตฺตวณฺณนา

[223] เฉตนฺติ มิคานํ ชีวิตํ เฉตํฯ เตนาห ‘‘มิคลุทฺทก’’นฺติฯ โรหิตมิคนฺติ โลหิตวณฺณํ ขุทฺทกมิคํ, ‘‘มหาโรหิตมิค’’นฺติ เกจิฯ สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ตสฺส ชนปทสฺส สุลภภิกฺขตาย ตตฺถ คนฺตฺวา วิหรตีติ อิมมตฺถํ สนฺธาย ‘‘ปฐมสุตฺเต วุตฺตนเยเนวา’’ติ วุตฺตํฯ อยํ ปน เถโร ปญฺจาภิญฺโญ วิปสฺสนากมฺมิโกฯ ฐตฺวาติ ปทานุพนฺธนวเสน คมนํ อุปจฺฉินฺทิตฺวา เถรสฺส อาสนฺนฏฺฐาเน ฐตฺวาฯ ตสฺส วจนํ โสตุํ อารทฺโธฯ องฺคุฏฺฐกํ ชาลาเปสีติ อธิฏฺฐานพเลน ทณฺฑทีปิกํ วิย อตฺตโน องฺคุฏฺฐกํ ชาลาเปสิฯ อกฺขีหิปิ ปสฺสติ องฺคุฏฺฐกํ ชาลมานํฯ กณฺเณหิปิ สุณาติ เตน วุจฺจมานํ ธมฺมํ เอกเทเสนฯ จิตฺตํ ปนสฺส ธาวตีติ สมฺพนฺโธฯ เอตสฺสปีติ ลุทฺทกสฺสปิฯ

อปฺปปญฺญนฺติ เอตฺถ อปฺป-สทฺโท ‘‘อปฺปหริเต’’ติอาทีสุ วิย อภาวตฺโถติ อาห ‘‘นิปฺปญฺญ’’นฺติฯ

การณชานนสมตฺเถนาติ อิมินา การเณน สตฺตานํ สุขํ, อิมินา ทุกฺขนฺติ เอวํ สมาจรมาเนน การณํ ชานิตุํ สมตฺเถน กมฺมสฺสกตญาณสมฺปยุตฺตจิตฺเตนาติ อตฺโถฯ สุณาตีติ เกวลํ สวนมตฺตวเสน สุณาติ, น ตทตฺถวเสนฯ เตนาห ‘‘อตฺถมสฺส น ชานาตี’’ติฯ การณรูปานีติ สภาวการณานิฯ กิํ เม อิมินาติ? ‘‘อิทํ ปปญฺจ’’นฺติ ปหายฯ วีริยํ ปคฺคยฺหาติ จตุพฺพิธํ สมฺมปฺปธานํ วีริยํ ปคฺคณฺหิตฺวาฯ

กสฺสปโคตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. สมฺพหุลสุตฺตวณฺณนา

[224] สมฺพหุลาติ สุตฺตนฺตนเยน สมฺพหุลาฯ สุตฺตนฺเต สชฺฌายิํสูติ สุตฺตนฺติกาฯ วินยํ ธาเรนฺตีติ วินยธราฯ ยุญฺชนฺตีติ วาสธุเร โยคํ กโรนฺติฯ ฆเฏนฺตีติ ตตฺถ วายามํ กโรนฺติฯ กโรนฺตานํเยว อรุโณ อุคฺคจฺฉตีติ สมฺพนฺโธฯ

โกเมติ กิํ อิเม? เตนาห ‘‘กหํ อิเม’’ติ? วชฺชิภูมิํ วชฺชิรฏฺฐํ คตาติ วชฺชิภูมิยาฯ เตนาห ‘‘วชฺชิรฏฺฐาภิมุขา คตา’’ติฯ นตฺถิ เอเตสํ นิเกภํ นิพทฺธนิวาสฏฺฐานนฺติ อนิเกตา เตนาห ‘‘อเคหา’’ติฯ อุตุ เอว สปฺปายํ, อุตุวเสน วา กายจิตฺตานํ กลฺลตฺตา สปฺปายํฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ

สมฺพหุลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ