9. วนสํยุตฺตํ

1. วิเวกสุตฺตวณฺณนา

[221] สํเวเชตุกามาติ อตฺถโต สํเวคํ อุปฺปาเทตุกามาฯ ตถาภูตา นํ กิเลสสงฺคณิกาทิโต วิเวเจตุกามา นาม โหตีติ วุตฺตํ ‘‘วิเวกํ ปฏิปชฺชาเปตุกามา’’ติฯ พาหิเรสูติ โคจรชฺฌตฺตโต พหิภูเตสุฯ ปุถุตฺตารมฺมเณสูติ รูปาทินานารมฺมเณสุฯ จรตีติ ปวตฺตติฯ ตฺวํ ชโนติ ตฺวํ อตฺตโน กิเลเสหิ ชนนโต วิสุํ ชาโต ตาทิเส เอว อญฺญสฺมิํ ชเน อิมํ อโยนิโสมนสิการวเสน ปวตฺตมานํ ฉนฺทราคํ วินยสฺสุ วิโนเทหิฯ สตํ ตํ สารยามเสติ นิยฺยานิกสาสเน ปพฺพชิตฺวา สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อรญฺญวาเสน จ สติมนฺตํ ปณฺฑิตํ ตํ มยมฺปิ ยถาอุปฺปนฺนํ วิตกฺกํ วิโนทนาย สารยาม, สตํ วา สปฺปุริสานํ กิเลสวิคมนธมฺมํ ปฏิปชฺชิตฺวา วสนฺตํ ตํ สารยาม วฏฺฏทุกฺขํฯ ปาตาลนฺติ โมหปาตาลํ กิเลสรโช, ตเทว ‘‘ปาตาล’’นฺติ วุตฺตํฯ มา อวหรีติ เหฏฺฐา ทุคฺคติโสตํ มา อุปเนสิฯ สิตนฺติ สมฺพนฺธํฯ เตนาห ‘‘สรีรลคฺค’’นฺติฯ วิเวกมาปนฺโนติ กิเลสวิเวกํ สมถวิปสฺสนาภาวนมาปนฺโนฯ อุตฺตมวีริยนฺติ อุสฺโสฬฺหิลกฺขณปฺปตฺตํ วีริยํ, จตุพฺพิธํ สมปฺปธานวีริยํ วา สมฺปตฺตํฯ ปคฺคยฺหาติ อาโรเปตฺวาฯ ปรมวิเวกนฺติ ปรมํ สมุจฺเฉทวิเวกํฯ

วิเวกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อุปฏฺฐานสุตฺตวณฺณนา

[222] กายทรโถ โหติเยว นิยเมน, น จิตฺตทรโถ ตสฺส มคฺเคเนว สมุคฺฆาฏิตตฺตาฯ

ชราตุโรติ ชราภิภวเนน อาตุโรเยวฯ ปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ อุปริฏฺฐตาย ปริโต ทีฆปุถุลตาย อติวิย วิชฺฌตีติ สตฺติสลฺลคฺคหณํฯ เอวํ หิสฺส ตณฺหาสลฺลสฺส สทิสตาฯ

อวิชฺชาย ปน สมฺโมหาปาทเนน ทุกฺขาปาทเนน จ วิสสทิสตาฯ รุปฺปโตติ วิการํ อาปาทิยมานสฺส ปีฬิยมานสฺสาติ อตฺโถติ อาห ‘‘ฆฏฺฏิยมานสฺสา’’ติฯ

ปพฺพชิตนฺติ สสนฺตานโต ปพฺพชิตํ วา ราคาทิมลโต ปพฺพชิตํ วาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา เถรสฺเสเวตํ วจนํ, ตสฺมา อยํ อิทานิ วุจฺจมาโน เอตฺถ คาถาย อตฺโถฯ เทวตาย หีติอาทิ วุตฺตสฺเสว อตฺถสฺส ปากฏกรณํฯ เอตฺถาติ เสสคาถาสุฯ อตฺถสฺส วุตฺตนยตฺตา ‘‘อนุตฺตานปทวณฺณนา’’ติ อาหฯ วินยาติ เหตุมฺหิ นิสฺสกฺกวจนนฺติ ตสฺส เหตุมฺหิ กรณวจเนน อตฺถมาห ‘‘วินเยนา’’ติฯ ตถา ‘‘สมติกฺกมา’’ติ เอตฺถาปิฯ ปรมปริสุทฺธํ สํกิเลสสมุจฺฉินฺทนโตฯ อารทฺธวีริยนฺติ สมฺภาวิตวีริยํฯ สมฺภาวนญฺจสฺส ปคฺคณฺหนํ ปริปูรณญฺจาติ อาห ‘‘ปคฺคหิตวีริยํ ปริปุณฺณวีริย’’นฺติฯ

อุปฏฺฐานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. กสฺสปโคตฺตสุตฺตวณฺณนา

[223] เฉตนฺติ มิคานํ ชีวิตํ เฉตํฯ เตนาห ‘‘มิคลุทฺทก’’นฺติฯ โรหิตมิคนฺติ โลหิตวณฺณํ ขุทฺทกมิคํ, ‘‘มหาโรหิตมิค’’นฺติ เกจิฯ สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ตสฺส ชนปทสฺส สุลภภิกฺขตาย ตตฺถ คนฺตฺวา วิหรตีติ อิมมตฺถํ สนฺธาย ‘‘ปฐมสุตฺเต วุตฺตนเยเนวา’’ติ วุตฺตํฯ อยํ ปน เถโร ปญฺจาภิญฺโญ วิปสฺสนากมฺมิโกฯ ฐตฺวาติ ปทานุพนฺธนวเสน คมนํ อุปจฺฉินฺทิตฺวา เถรสฺส อาสนฺนฏฺฐาเน ฐตฺวาฯ ตสฺส วจนํ โสตุํ อารทฺโธฯ องฺคุฏฺฐกํ ชาลาเปสีติ อธิฏฺฐานพเลน ทณฺฑทีปิกํ วิย อตฺตโน องฺคุฏฺฐกํ ชาลาเปสิฯ อกฺขีหิปิ ปสฺสติ องฺคุฏฺฐกํ ชาลมานํฯ กณฺเณหิปิ สุณาติ เตน วุจฺจมานํ ธมฺมํ เอกเทเสนฯ จิตฺตํ ปนสฺส ธาวตีติ สมฺพนฺโธฯ เอตสฺสปีติ ลุทฺทกสฺสปิฯ

อปฺปปญฺญนฺติ เอตฺถ อปฺป-สทฺโท ‘‘อปฺปหริเต’’ติอาทีสุ วิย อภาวตฺโถติ อาห ‘‘นิปฺปญฺญ’’นฺติฯ