อฏฺฐุปฺปตฺติวเสนาติ การณสมุฏฺฐานวเสนฯ ตทสฺส อฏฺฐุปฺปตฺติํ วิภาเวตุํ ‘‘สงฺฆมชฺเฌ’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ปฏิภานสมฺปนฺนวาจาย อญฺเญ อีสติ อภิภวตีติ วงฺคีโสฯ เตนาห ‘‘ปฏิภานสมฺปตฺติ’’นฺติอาทิฯ

กิเลสุมฺมุชฺชนสตานีติ ราคาทิกิเลสานํ รชฺชนทุสฺสนาทินเยหิ สวิสเย อโยนิโส อุฏฺฐานานิฯ ยทิ อเนกานิ สตานิ, อถ กสฺมา ‘‘อุมฺมคฺคปถ’’นฺติ? วุตฺตนฺติ อาห ‘‘วฏฺฏปถตฺตา ปน ปถ’’นฺติฯ ราคโทสโมหมานทิฏฺฐิวเสน ราคขิลาทีนิ ปญฺจขิลานิฯ วิภชนฺตนฺติ วิภชนวเสน กเถนฺตํฯ วิภชิตฺวาติ ญาเณน วิเวเจตฺวาฯ

อมเต อกฺขาเตติ อมตาวเห ธมฺเม เทสิเตฯ ธมฺมสฺส ปสฺสิตาโร สจฺจสมฺปฏิเวเธนฯ อสํหีรา ทิฏฺฐิวาเตหิฯ

อติวิชฺฌิตฺวาติ ปฏิวิชฺฌิตฺวาฯ อติกฺกมภูตนฺติ อติกฺกมนฏฺเฐน ภูตํฯ ทสทฺธานนฺติ ทสนฺนํ อุปฑฺฒานํฯ เตนาห ‘‘ปญฺจนฺน’’นฺติฯ ชานนฺเตนาติ ธมฺมสฺส สุทุลฺลภตํ ชานนฺเตนฯ

ปโรสหสฺสสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. โกณฺฑญฺญสุตฺตวณฺณนา

[217] เอวํคหิตนาโมติ ‘‘อญฺญาสิ วต, โภ, โกณฺฑญฺโญ’’ติ สตฺถุ วจนํ นิสฺสาย ภิกฺขูหิ อญฺเญหิ โกณฺฑญฺญนามเกหิ วิเสสนตฺถํ เอวํคหิตนาโมฯ ทฺวาทสนฺนํ สํวจฺฉรานํ วเสน จิรสฺสํฯ ฉทฺทนฺตภวเนติ ฉทฺทนฺตนาคราชภวนฏฺฐาเนฯ ปญฺญวา มหาสาวโก รตฺตญฺญุตายฯ ‘‘ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ เทวมนุสฺสานนฺติ ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ เทวานํ, อิมสฺมิํ จกฺกวาเฬ เทวมนุสฺสานญฺจาติ เอวํ ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ เทวมนุสฺสาน’’นฺติ วทนฺติฯ อคฺคนฺติอาทิโตฯ ตตฺถาติ มนฺทากินิตีเรฯ

วสฺสคฺเคนาติ วสฺสปฏิปาฏิยาฯ ตนฺติ อญฺญาสิโกณฺฑญฺญตฺเถรํฯ มหาพฺรหฺมานํ วิย โลกิยมนุสฺสา หรายนฺติฯ

ปาโมกฺขภูโต อายสฺมา เถโร อนฺตรนฺตรา ตตฺถ ตตฺถ ชนปเท วสิตฺวา ตทนุกฺกเมน มนฺทากินิตีรํ อุปคโต, ตสฺมา วุตฺตํ – ‘‘อิจฺฉามหํ, ภนฺเต, ชนปเท วสิตุ’’นฺติฯ

อานุภาวสมฺปนฺนา ทิพฺพายุกา เต หตฺถินาคาติ วุตฺตํ ‘‘ปุพฺเพ ปจฺเจกพุทฺธานํ ปาริจริยาย กตปริจยา’’ติฯ เถรสฺส สญฺจรณฏฺฐาเน อาวรณสาขา หริตฺวา อปเนตฺวาฯ มุโขทกญฺเจว ทนฺตกฏฺฐญฺจ ฐเปตีติ สฬลเทวทารุกฏฺฐาทีนิ อญฺญมญฺญํ ฆํสิตฺวา อคฺคิํ นิพฺพตฺเตตฺวา ชาเลตฺวา ตตฺถ ปาสาณขณฺฑานิ ตาเปตฺวา ตานิ ทณฺฑเกหิ วฏฺเฏตฺวา ตฬากาสุ อุทกโสณฺฑีสุ ขิปิตฺวา อุทกสฺส ตตฺตภาวํ ญตฺวา นาคลตาทนฺตกฏฺฐํ อุปเนนฺโต มุโขทกญฺจ ฐเปติฯ วตฺตํ กโรตีติ อนฺโตกุฏิยา พหิ จ ปมุเขปิ องฺคเณปิ สาขาภงฺเคหิ สมฺมชฺชนฺโต วกฺขมานนเยน อาหารํ อุปเนนฺโต วตฺตํ กโรติฯ

ปติฏฺฐปฺปมาเณติ กฏิปฺปมาเณ, อยเมว วา ปาโฐ ตาว มหนฺตเมวาติ ยาว มหนฺตํ เสตปทุมวนํ , ตาว มหนฺตเมวฯ เอเสว นโย รตฺตกุมุทวนาทีสุฯ ขาทนฺตา มนุสฺสาฯ ปกฺกปโยฆนิกา วิยาติ สุปกฺกปโยฆนํ วิยฯ ฆนภาเวน ปน ปกฺขิตฺตขุทฺทมธุ วิย โหติฯ เตนาห ‘‘เอตํ โปกฺขรมธุ นามา’’ติฯ มุฬาลนฺติ เสตปทุมานํ มูลํฯ ภิสนฺติ เตสํเยว กนฺทํฯ เอกสฺมิํ ปพฺเพติ เอเกกสฺมิํ ปพฺพนฺตเรฯ ปาทฆฏกนฺติ โทณสฺส จตุภาโค สณฺฐานโต ขุทฺทโก, ตสฺมา ปาทฆฏกปฺปมาณนฺติ ตุมฺพมตฺตํฯ โสณฺฑิอาวาเฏติ ขุทฺทกโสณฺฑิโย เจว ขุทฺทกอาวาเฏ จฯ

เอตํ โภชนนฺติ ยถาวุตฺตํ นิรุทกปายสโภชนํฯ เกจิ สญฺชานนฺติ เย เถรา วุฑฺฒตราฯ เกจิ น สญฺชานนฺติ เย นวา อจิรปพฺพชิตาฯ

พุทฺธานุพุทฺโธติ พุทฺธสฺส อนุพุทฺโธฯ พาฬฺหวีริโยติ จตุนฺนํ สมฺมปฺปธานานํ วเสน จิรนิจิตวีริโยฯ ติณฺณํ วิเวกานนฺติ กายจิตฺตอุปธิวิเวกานํ ลาภีติ โยชนาฯ จตสฺโส วทติ วงฺคีสตฺเถโร สยํปฏิภานํ, น เสสาภิญฺญานํ อภาวโตติ อาห ‘‘อิตรา’’ติอาทิฯ ปริสา สนฺนิสีทิ นิสฺสทฺทภาเวน ตุณฺหี อโหสีติ อตฺโถฯ อนุชานาเปสีติ ปฐมํ อตฺตนา ญาตํ อุปฏฺฐิตํ อตฺตโน ปรินิพฺพานกาลํ อนุ ปจฺฉา สตฺถารํ ชานาเปสีติ เอวํ เอตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

ตนฺติ อาสาฬฺหิปุณฺณมาย อิสิปตเน ยํ ทสฺสนํ, ยํ วา ทุกฺกรจริยายํ ตุมฺหากํ อุปฏฺฐานํ อาทิโต ทสฺสนํ, ตํ, ภนฺเต, ปฐมทสฺสนํฯ โอนตวินตาติ เหฏฺฐา อุปริ จ โอนตา วินตาฯ กมฺเปตฺวาติ โถกํ จาเลตฺวา ทสฺสนตฺถํ เอกนินฺนาโท เตสํ หตฺถินาคานญฺเจว นาคยกฺขกุมฺภณฺฑานํ เทวตานญฺจ สทฺเทนฯ พฺรหฺมาโน เทวานํ อทํสูติ สมฺพนฺโธฯ

สชฺฌายมกํสุ ปสาทนีเยสุ ปสาทวเสน สนฺนิปติตปริสาย ปสาทชนนตฺถํ ภควติ นิกฺขมิตฺวาติ ภควติ คนฺธกุฏิโต นิกฺขมิตฺวาฯ ธรติเยวาติ อทุฏฺฐตํ ปตฺวา ติฏฺฐเตวฯ

โกณฺฑญฺญสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. โมคฺคลฺลานสุตฺตวณฺณนา

[218] ปจฺจเวกฺขตีติ เตสํ อริยานํ จิตฺตํ อตฺตโน ญาณจกฺขุนา ปติ อเวกฺขติ ปจฺจเวกฺขติฯ ปพฺพตสฺสาติ อิสิคิลิปพฺพตสฺสฯ ทุกฺขปารํ คตนฺติ วฏฺฏทุกฺขสฺส ปารํ ปริยนฺตํ คตํ ฯ สพฺพคุณสมฺปนฺนนฺติ สพฺเพหิ พุทฺธคุเณหิ จ สาวกคุเณหิ จ ปริปุณฺณํฯ อเนกาการสมฺปนฺนนฺติ รูปโฆสลูขธมฺมปฺปมาณิกานํ สตฺตานํ เตหิ เตหิ อากาเรหิ สพฺเพสญฺจ อเนเกหิ อนนฺตาปริเมยฺเยหิ ปสีทิตพฺพากาเรหิ สมนฺนาคตํฯ เต ปน อาการา ยสฺมา อนญฺญสาธารณา พุทฺธคุณา เอว, ตสฺมา อาห ‘‘อเนเกหิ คุเณหิ สมนฺนาคต’’นฺติฯ

โมคฺคลฺลานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ