เมนู

3. เปสลสุตฺตวณฺณนา

[211] เอเตสนฺติ เอเตสํ มหลฺลกานํฯ น ปาฬิ อาคจฺฉติ อปฺปคุณภาวโตฯ น จ ปาฬิ อุปฏฺฐาติ, เอกาย ปาฬิยา สติ ปาฬิคติยา ตถา ตถา อุปฏฺฐานมฺปิ เนสํ นตฺถีติ วทติฯ น อฏฺฐกถาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ สิถิลธนิตาทิตํตํพฺยญฺชนพุทฺธิํ อหาเปตฺวา อุจฺจารณํ ปทพฺยญฺชนมธุรตาฯ อติกฺกมิตฺวา มญฺญติ อญฺเญ ภิกฺขูฯ หีฬนวเสน อภิภวิตฺวา ปฏิภานสุเตน อตฺตานํ ปสํสติ สมฺภาเวติฯ มานสฺส ปวตฺติตาย สหชาตนิสฺสยาทิปจฺจยธมฺมา ตํสหภุธมฺมาฯ มานวเสน วิปฺปฏิสารี อหุวาฯ มา อโหสีติ โยชนาฯ วณฺณภณนนฺติ ปเรหิ กิริยมานํ คุณาภิตฺถวํฯ อขิโลติ ปญฺจเจโตขิลรหิโตฯ นิสฺเสสํ นววิธนฺติ นววิธมฺปิ มานํ กสฺสจิ เอกเทสสฺสปิ อเสสโตฯ วิชฺชายาติ อคฺคมคฺควิชฺชายฯ อจฺจนฺตเมว สมิตตาย วูปสมิตตาย สมิตาวี

เปสลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อานนฺทสุตฺตวณฺณนา

[212] ราโคติ เอตฺถ อายสฺมโต วงฺคีสสฺส ราคสฺส อุปฺปตฺติยา การณํ วิภาเวตุํ ‘‘อายสฺมา อานนฺโท’’ติอาทิ วุตฺตํฯ นฺติ อานนฺทตฺเถรํฯ อารมฺมณํ ปริคฺคเหตุนฺติ กายเวทนาทิเภทํ อารมฺมณํ สติโคจรํฯ อสุภทุกฺขาทิโต, รูปาทิเอเกกเมว วา ฉฬารมฺมณํ อนิจฺจทุกฺขาทิโต ปริคฺคณฺหิตุํ ปริจฺฉิชฺช ชานิตุํฯ อิตฺถิรูปารมฺมเณติ อิตฺถิสนฺตาเน รูปสภาเว อารมฺมเณฯ

นิพฺพาปนนฺติ นิพฺพาปยติ เอเตนาติ นิพฺพาปนํฯ วิปลฺลาเสนาติ อสุเภ ‘‘สุภ’’นฺติ วิปลฺลาสภาวเหตุฯ ราคฏฺฐานิยนฺติ ราคุปฺปตฺติเหตุฯ อิฏฺฐารมฺมณนฺติ สุภารมฺมณํฯ เอตฺถ จ อิฏฺฐารมฺมณสีเสน ตตฺถ อิฏฺฐาการคฺคหณํ วทติฯ ตญฺหิ วชฺชนียํฯ ปรโตติ อวสวตฺตนตฺเถน อญฺญโตฯ สงฺขารา หิ ‘‘มา ภิชฺชนฺตู’’ติ อิจฺฉิตาปิ ภิชฺชนฺเตว, ตสฺมา เต อวสวตฺติตฺตา ปโร นาม, สา จ เนสํ ปรตา อนิจฺจทสฺสเนน ปากฏา โหตีติ วุตฺตํ ‘‘ปรโต ปสฺสาติ อนิจฺจโต ปสฺสา’’ติฯ

กามํ วิปสฺสนา สงฺขารนิมิตฺตํ น ปริจฺจชติ สงฺขาเร อารพฺภ วตฺตนโต, เยสํ ปน นิมิตฺตานํ อคฺคหเณน อนิมิตฺตาติ คหิตุํ อรหติ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘นิจฺจาทีนํ นิมิตฺตาน’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ สลกฺขณ-สามญฺญลกฺขณ-ทสฺสนวเสน มานสฺส ทสฺสนาภิสมโย, วิปสฺสนาย ปหานาภิสมโยฯ ‘‘มคฺเคนา’’ติ วทนฺติ, มคฺเคเนว ปน อสมฺโมหโต ปริญฺญาปฏิเวธวเสน ทสฺสนาภิสมโย, ปหานปฏิเวธวเสน ปหานาภิสมโยฯ ราคาทิสนฺตตายาติ ราคาทีนํ สมุจฺเฉทวเสน ปฏิปฺปสฺสทฺธิวเสน วูปสเมตพฺพโต สนฺตภาเวนฯ

อานนฺทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. สุภาสิตสุตฺตวณฺณนา

[213] องฺคียนฺติ เหตุภาเวน อาคมภาเวน อวยวภาเวน วา ญายนฺตีติ องฺคานิ, การณานิ, อวยวา วาติ อาห ‘‘องฺเคหีติ การเณหิ, อวยเวหิ วา’’ติฯ วิรติโย สุภาสิตวาจาย ปุพฺพํ ปติฏฺฐิตา โหนฺตีติ มุสาวาทาเวรมณิอาทโย ตสฺสา วิเสสเหตูติ อาห ‘‘มุสาวาทา…เป.… การณานี’’ติฯ ยสฺมา อริยโวหารา วิเสสโต เจตนาสภาวา, ตสฺมา วจีสุจริตสมุทายสฺส สจฺจวาจาทโย องฺคภูตาติ อาห ‘‘สจฺจวจนาทโย จตฺตาโร อวยวา’’ติฯ นิสฺสกฺกวจนนฺติ เหตุมฺหิ นิสฺสกฺกวจนํฯ เตนาห ‘‘สมนุอาคตา ปวตฺตา’’ติฯ วาจา หิ ตาย วิรติยา สมฺมา อนุรูปโต อาคตา ปวตฺตาติ ‘‘สมนฺนาคตา’’ติ วุจฺจติฯ กรณวจนนฺติ สหโยเค กรณวจนํฯ เตนาห ‘‘ยุตฺตา’’ติฯ สหชาตาปิ หิ เจตนา ยถาสมาทินฺนาย วิรติยา สมฺมา อนุรูปโต ยุตฺตาติ วตฺตุํ อรหติฯ

สมุลฺลปนวาจาติ สทฺทวาจา, สา วุจฺจตีติ วาจา นามฯ วิญฺญตฺติ ปน วุจฺจติ เอตายาติ วาจา นาม, ตถา วิรติ เจตนาวาจาฯ น สา อิธ อธิปฺเปตาติ สา เจตนาวาจา วิญฺญตฺติวาจา วิย อิธ อิมสฺมิํ สุตฺเต น อธิปฺเปตา ‘‘สุภาสิตา โหตี’’ติ วจนโตฯ เตนาห ‘‘อภาสิตพฺพโต’’ติฯ สุฏฺฐุ ภาสิตาติ สมฺมา ญาเยน ภาสิตา วจีสุจริตภาวโตฯ อตฺถาวหตนฺติ หิตาวหกาลํ ปติ อาหฯ