8. วงฺคีสสํยุตฺตํ

1. นิกฺขนฺตสุตฺตวณฺณนา

[209] อาฬวิยนฺติ อาฬวินครสมีเปฯ อคฺคเจติเยติ โคตมกเจติยาทีหิ อุตฺตมเจติเยฯ ตํ กิร ภูมิรามเณยฺยกภาเวน มนุญฺญตาย ปธานยุตฺตตาทิสมฺปตฺติยา จ อิตรเจติเยหิ เสฏฺฐสมฺมตํฯ กปฺปตฺเถเรนาติ ‘‘กปฺโป’’ติ โคตฺตโต อาคตนาโม เถโร, สหสฺสปุราณชฏิลานํ อพฺภนฺตเร อยํ มหาเถโรฯ โอหีนโกติ เถเรสุ คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺเฐสุ วิหาเร เอว อวหีนโก ฐิโตฯ ตตฺถ การณมาห ‘‘วิหารปาโล’’ติอาทิฯ สมลงฺกริตฺวาติ สมํ อลงฺกาเรน อลงฺกริตฺวาฯ กุสลจิตฺตํ วิทฺธํเสติ ปวตฺติตุํ อปฺปทานวเสนฯ เอตสฺมินฺติ เอตสฺมิํ ราเค อุปฺปนฺเนฯ ‘‘เอกสฺมิ’’นฺติ วา ปาโฐ, เอกสฺมิํ วิสภาควตฺถุเก ราเค อุปฺปนฺเนฯ ธมฺโม วาติ มม จิตฺเต อุปฺปชฺชนกโต อญฺโญ ธมฺโม วาฯ เยน การเณน ปโร อนภิรติํ วิโนเทตฺวา อิทาเนว อภิรติํ อุปฺปาเทยฺย, ตํ การณํ กุโต ลพฺภาติ โยชนา, ตํ การณํ นตฺถีติ อตฺโถ, ตสฺส อภาวการณวจนํฯ

อนคาริยนฺติ อคารวิรหโต อนคารํ ปพฺพชฺชาฯ ตตฺถ นิยุตฺตตฺตา อนคาริยํ ก-การสฺส ย-การํ กตฺวา, ปพฺพชิตนฺติ อตฺโถฯ อาธาวนฺตีติ หทยํ อภิภวิตฺวา ธาวนฺติฯ อุคฺคตานนฺติ อุฬารานํ ปุตฺตาฯ เตนาห ‘‘มเหสกฺขา ราชญฺญภูตา’’ติฯ อุตฺตมปฺปมาณนฺติ สหสฺสปลํ สมนฺตาติ สมนฺตโตฯ ปริกิเรยฺยุนฺติ วิชฺเฌยฺยุํฯ เอตสฺมา สหสฺสาติ ยถาวุตฺตา ธนุคฺคหสหสฺสโตฯ อติเรกตรา อเนกสหสฺสาฯ อิตฺถิโย โอโลกนสิตลปิตโรทิตสเร ขิปนฺติโยฯ เนว มํ พฺยาธยิสฺสนฺติ เนว มํ นิชฺฌายิสฺสนฺติฯ ‘‘พฺยาธยิสฺสตี’’ติ ปาโฐติ วุตฺตํ ‘‘จาเลตุํ น สกฺขิสฺสตีติ อตฺโถ’’ติฯ ธมฺเม สมฺหีติ สเก สนฺติเก ปติฏฺฐิเต สาสนธมฺเมฯ เตนาห ‘‘อนภิรติํ วิโนเทตฺวา’’ติอาทิฯ

มคฺคนฺติ ‘‘มคฺโค’’ติ วตฺตพฺเพ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘โส หิ นิพฺพานสฺส ปุพฺพภาคมคฺโคฺค’’ติฯ

นิกฺขนฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อรติสุตฺตวณฺณนา

[210] วิหารครุโก กิเรส เถโรติ เอเตน เถโร อตฺตโน สทฺธิวิหาริกํ วงฺคีสํ โอวทิตุํ อนวสโรฯ เตน อนฺตรนฺตรา ตสฺส จิตฺตํ ราโค อนุทฺธํเสตีติ ทสฺเสติฯ สาสเน อรตินฺติ สีลปริปูรเณ สมถวิปสฺสนาภาวนาย จ อนภิรติํฯ กามคุเณสุ จ รตินฺติ ปญฺจสุ กามโกฏฺฐาเสสุ อสฺสาทํฯ ปาปวิตกฺกนฺติ กามสงฺกปฺปํฯ สพฺพากาเรนาติ สพฺเพ ตทงฺควิกฺขมฺภนสมุจฺฉินฺทนากาเรนฯ ยถา มหนฺตํ อรญฺญํ วนถนฺติ, เอวํ มหนฺตํ กิเลสวนํ ‘‘วนถ’’นฺติ วุตฺตํฯ

ปถวิญฺจ เวหาสนฺติ ภุมฺมตฺเถ ปจฺจตฺตวจนํ, ตสฺมา ปถวิยํ อากาเส จาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ปถวิฏฺฐิต’’นฺติอาทิฯ ชคตีติ จ ปถวิยา เววจนํฯ เตนาห ‘‘อนฺโตปถวิย’’นฺติฯ ปริชีรตีติ สพฺพฺพโส ชรํ ปาปุณาติฯ สมาคนฺตฺวาติ ญาเณน สมาคนฺตฺวาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘มุตตฺตาติ วิญฺญาตตฺตภาวา’’ติฯ

ปฏิฆปเทน คนฺธรสา คหิตา ฆานชิวฺหานํ ปฏิหนนวเสน ปวตฺตนโตฯ มุตปเทน โผฏฺฐพฺพารมฺมณํ คหิตํ มุตฺวา คเหตพฺพโตฯ น ลิปฺปตีติ น มกฺขียติฯ

สฏฺฐิ-สทฺโท ฉ-สทฺเทน สมานตฺโถติ ‘‘สฏฺฐินิสฺสิตา’’ติ ปทสฺส ‘‘ฉอารมฺมณนิสฺสิตา’’ติ อตฺโถ วุตฺโตฯ ปุถู อธมฺมวิตกฺกาติ รูปวิตกฺกาทิวเสน พหู นานาวิตกฺกา มิจฺฉาสงฺกปฺปาฯ ชนตาย นิวิฏฺฐาติ มหาชเน ปติฏฺฐิตาฯ เตสํ วเสนาติ เตสมฺปิ มิจฺฉาวิตกฺกานํ วเสนฯ น กตฺถจิ อารมฺมเณฯ กิเลสวคฺคคโตติ กิเลสสงฺคณิกํ อุปคโต น ภเวยฺย, กิเลสวิตกฺกา น อุปฺปาเทตพฺพาติ อตฺโถฯ ทุฏฺฐุลฺลวจนํ กามปฏิสํยุตฺตกถาฯ

ทพฺพชาติโกติ ทพฺพรูโปฯ เนปกฺเกนาติ โกสลฺเลนฯ นิพฺพานํ ปฏิจฺจาติ อสงฺขตธาตุํ อารมฺมณวเสน ปฏิจฺจฯ ปรินิพฺพานกาลนฺติ อนุปาทิเสสนิพฺพานกาลํฯ

อรติสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ