เอตํ วจนํ…เป.… มคมาสิ ‘‘ปุนปฺปุนญฺเจว วปนฺติ พีช’’นฺติอาทินา ธมฺมํ กเถตุํ อวสฺสํ อากงฺขนฺโตฯ ปการโต กสฺสตีติ ปกฏฺฐโก, รสตณฺหาย ปกฏฺโฐติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘รสคิทฺโธ’’ติฯ

‘‘ปุนปฺปุนญฺเจว วปนฺติ พีช’’นฺติ อิมํ เทสนํ อารภีติ สมฺพนฺโธฯ พีชนฺติ จ อิติ-สทฺโท นิทสฺสนตฺโถ วาฯ เตน อวยเวน สมุทายํ นิทสฺเสติฯ โอสกฺกสีติ สงฺโกจสิฯ วุตฺตนฺติ วปนํ กตํฯ ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘อลเมตฺตาวตา’’ติฯ ‘‘วสฺสิตฺวา’’ติ วุฏฺฐิํ ปวตฺเตตฺวาฯ

เทสนา…เป.… ทสฺเสติ พฺราหฺมเณน วุตฺตํ อยุตฺตวจนํ ปริวฏฺเฏนฺโตปิ ทิวเส ทิวเส ภิกฺขาจริยา นาม ภิกฺขูนํ กายคตา วุตฺตีติฯ ขีรํ หตฺเถน นยนฺตีติ วา ขีรนิกาฯ กิลมตีติ ตํตํกิจฺจกรณวเสน ขิชฺชติฯ ผนฺทตีติ อนตฺถสมาโยควเสน วิปฺผนฺทติฯ อปุนพฺภวายาติ อายติํ อนุปฺปตฺติยาฯ มคฺโค นามาติ อุปาโย นาม นิพฺพานํ, ตสฺมิํ ลทฺเธ ปุนพฺภวาภาวโตฯ ‘‘ปุนปฺปุน’’นฺติ วจนํ อุปาทาย พีชวปนาทโย ปุนปฺปุนธมฺมา นาม ชาตาติ อาห ‘‘โสฬส ปุนปฺปุนธมฺเม เทเสนฺเตนา’’ติฯ

อุทยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. เทวหิตสุตฺตวณฺณนา

[199] อุทรวาเตหีติ วาตกตวิชฺฌนโตทนาทิวเสน อปราปรํ วตฺตมาเนหิ อุทรวาเตหิ, ตสฺส วา วิกาเรหิฯ นิพทฺธุปฏฺฐากกาเล ปน ธมฺมภณฺฑาคาริโกวฯ อรญฺญนฺติ ภควโต ภิกฺขูนญฺจ วสนฏฺฐานภูตํ ตโปวนํฯ ตํ นิทฺธูมํ โหติ อุทกตาปนสฺสปิ อกรณโตฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ตสฺส อุณฺโหทกวิกฺกิณนจริยาย ชีวิกากปฺปนํ โหติ, ตสฺมาฯ

วตฺตเมตํ ตสฺส ปติการตฺถํ ปริกถาทีนมฺปิ กาตุํ ลพฺภนโตฯ อิทานิ ตตฺถ การณมฺปิ สวิสยํ ทสฺเสตุํ ‘‘วณฺณํ หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

ภควา หิ อายสฺมโต อุปวาณสฺส เทวหิตพฺราหฺมณสฺส ตํ สมฺภาวิตํ ภวิสฺสติ ติกิจฺฉาปฏิยตฺตํ, ตาย จ อตฺตโน โรคสฺส วูปสมนํ, ตปฺปสงฺเคน จ เทวหิตพฺราหฺมโณ มม สนฺติกํ อาคนฺตฺวา ธมฺมสฺสวเนน สรเณสุ สีเลสุ จ ปติฏฺฐหิสฺสตีติ สพฺพมิทํ ญตฺวา เอวํ ‘‘อิงฺฆ เม ตฺวํ, อุปวาณ, อุณฺโหทกํ ชานาหี’’ติ อโวจฯ อาคมนียปฺปฏิปทํ ปุพฺพภาคปฺปฏิปทํ ปุพฺพภาคปฺปฏิปตฺติํ กเถตุํ วฏฺฏติ อนุตฺตริมนุสฺสธมฺมตฺตาฯ สเทวเกน โลเกนาติ อนวเสสโต โลกสฺส คหณํฯ ผลวิเสสากงฺขาย ปูเชตพฺพาติ ปูชนียา, เต เอว อิธ ‘‘ปูชเนยฺยา’’ติ วุตฺตาฯ ตถา อาทเรน ปูเชตพฺพตาย สกฺการิยา, อา-การสฺส รสฺสตฺตํ, ริ-สทฺทสฺส จ เร-อาเทสํ กตฺวา ‘‘สกฺกเรยฺยา’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘อปจเยยฺยา’’ติ วตฺตพฺเพ ย-การโลปํ กตฺวา ‘‘อปเจยฺยา’’ติ วุตฺตํฯ เตสนฺติ สเทวเกน ปูชเนยฺยาทีนํฯ หริตุนฺติ เนตุํฯ

เอตฺตเกนปีติ อุปสงฺกมนาทินา เอตฺตเกน อปฺปมตฺตเกนปิ กตวตฺเตน อยํ กิตฺติ…เป.… โสมนสฺสชาโตฯ

ยชมานสฺสาติ เทยฺยธมฺมํ เทนฺตสฺสฯ ทกฺขิณาย อิชฺฌนํ นาม วิปุลผลภาโวติ อาห ‘‘มหปฺผโล โหตี’’ติฯ วิทิตนฺติ ปฏิวิทฺธปจฺจกฺขกตํฯ อาชานาตีติ วุตฺถภวาทิํ ปริยาทาย ชานาติ ปฏิวิชฺฌติฯ ชานิตฺวาติ จตฺตาริ สจฺจานิ มคฺคปฏิปาฏิยา ปฏิวิชฺฌิตฺวาฯ อคฺคปฺปตฺตตาย กตกิจฺจตํ ปตฺโตฯ พฺราหฺมเณน อตฺตนา กโต กาโร จ ภควโต เอว ปจฺจุปฏฺฐาตีติ ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อิมินา ขีณาสเว ยชนากาเรน ยชนฺตสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ

เทวหิตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. มหาสาลสุตฺตวณฺณนา

[200] ยสฺมา ตสฺส พฺราหฺมณสฺส อนิสฺสยสฺส ชิณฺณภาเวน วิเสสโต กาโย ลูโข ชาโต, ชิณฺณปิโลติกขณฺเฑหิ สงฺฆฏิตํ ปาวุรณํ, ตสฺมา ‘‘ลูขปาวุรโณ’’ติ ปทสฺส ‘‘ชิณฺณปาวุรโณ’’ติ อตฺโถ วุตฺโตฯ ปาฏิเยกฺกนฺติ ปุตฺเตสุ เอกเมโก เอกเมกาย วาจาย วิสุํ วิสุํฯ