ยสฺมา สพฺพปจฺฉิมํ ภวงฺคจิตฺตํ ตโต ตโต จวนโต ‘‘จุตี’’ติ วุจฺจติ , ตสฺมา น เกวลํ อยเมว ภควา, อถ โข สพฺเพปิ สตฺตา ภวงฺคจิตฺเตเนว จวนฺตีติ ทสฺเสตุํ ‘‘เย หิ เกจี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ทุกฺขสจฺเจนาติ ทุกฺขสจฺจปริยาปนฺเนน จุติจิตฺเตน กาลํ กาลกิริยํ กโรนฺติ ปาปุณนฺติ, กาลคมนโต วา กโรนฺติ เปจฺจาติฯ

ปฏิภาคปุคฺคลวิรหิโต สีลาทิคุเณหิ อสทิสตาย สทิสปุคฺคลรหิโตฯ สงฺขารา วูปสมฺมนฺติ เอตฺถาติ วูปสโมติ เอวํ สงฺขาตํ ญาตํ กถิตํ นิพฺพานเมว สุขนฺติฯ โลมหํสนโกติ โลมานํ หฏฺฐภาวาปาทโนฯ ภิํสนโกติ อวีตราคานํ ภยชนโก อาสิ อโหสิฯ สพฺพาการวรคุณูเปเตติ สพฺเพหิ อาการวเรหิ อุตฺตมการเณหิ สีลาทิคุเณหิ สมนฺนาคเตฯ อสงฺกุฏิเตนาติ อกุฏิเตน วิปฺผาริกาภาวโตฯ สุวิกสิเตเนวาติ ปีติโสมนสฺสโยคโต สุฏฺฐุ วิกสิเตนฯ เวทนํ อธิวาเสสิ สภาวสมุทยาทิโต สุฏฺฐุ ปญฺญาตตฺตาฯ อนาวรณวิโมกฺโข สพฺพโส นิพฺพิทภาโวฯ เตนาห ‘‘อปญฺญตฺติภาวูปคโม’’ติฯ ปชฺโชตนิพฺพานสทิโสติ ปทีปสฺส นิพฺพานสทิโส ตตฺถ วิลียิตฺวา อวฏฺฐานาภาวโตฯ

ปรินิพฺพานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย

พฺรหฺมสํยุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

7. พฺราหฺมณสํยุตฺตํ

1. อรหนฺตวคฺโค

1. ธนญฺชานีสุตฺตวณฺณนา

[187] ธนญฺชานิโคตฺตาติ เอตฺถ ปุพฺพปุริสโต อาคตสฺส กุลวํสสฺส นามาภิธานสงฺขาตํ คํ ตายตีติ โคตฺตํฯ (กิํ ปน ตนฺติ? อญฺญกุลปรมฺปราสาธารณํ ตสฺส กุลสฺส อาทิปุริสสมุทาคตํ ตํกุลปริยาปนฺนสาธารณํ สามญฺญรูปนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ) ธนญฺชานิโคตฺตํ เอติสฺสนฺติ ธนญฺชานิโคตฺตาฯ ตสฺสา อุทานสฺส การณํ ปุจฺฉิตฺวา อาทิโต ปฏฺฐาย วิภาเวตุํ ‘‘โส กิรา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ นานารสโภชนํ เทตีติ โยชนาฯ ปญฺจโครสสมฺปาทิตํ สาลิภตฺตํ สูปสากพฺยญฺชนํ นานารสํ พฺราหฺมณโภชนํฯ มณฺฑลคฺคขคฺคนฺติ มณฺฑลคฺคสงฺขาตํ ขคฺคํฯ ทุวิโธ หิ ขคฺโค มณฺฑลคฺโค ทีฆคฺโคติฯ ตตฺถ ยสฺส อคฺโค มณฺฑลากาเรน ฐิโต, โส มณฺฑลคฺโคฯ ยสฺส ปน อสิปุตฺติกา วิย ทีโฆ, โส ทีฆคฺโคฯ

สาสนาติ อนุสาสนาฯ ‘‘นโม…เป.… สมฺพุทฺธสฺสา’’ติ เอวํ วุตฺตา ปญฺจปทิกคาถาฯ สตฺถุสาสเน หิ โลกิยจฺฉนฺทํ อนเปกฺขิตฺวา เอสา ปญฺจปทิกคาถาติ ทฏฺฐพฺพาฯ โอกฺกาวรธราติ ปุพฺพปุริสสงฺขาตอุกฺกากวํสวรธาริกาฯ สกฺกาติ สกฺกุเณยฺยํฯ

เอวนฺติ ‘‘สเจ เม องฺคมงฺคานี’’ติอาทินา อิมินา ปกาเรนฯ ‘‘ปญฺจ คาถาสตานิ ปน อฏฺฐกถํ อารุฬฺหานิ, อิธ ปน ทฺเว เอว อุทฺธฏา’’ติ วทนฺติฯ ปหริตุํ วาติ เอกวารมฺปิ หตฺเถน วา ปาเทน วา ปหริตุมฺปิ ปรามสิตุมฺปิ อสกฺโกนฺโตติ อตฺโถฯ โส หิ ตสฺสา อริยสาวิกาย อานุภาเวน อตฺตโน สามตฺถิเยน วเส วตฺตาปนตฺถํ สนฺตชฺชิตฺวาปิ ตทนุวตฺตนฺโต นิพฺพิโส อโหสิฯ เตนาห ‘‘โภตี’’ติอาทิฯ

ตสฺส พฺราหฺมณสฺสาติ อตฺตโน สามิกพฺราหฺมณสฺสฯ อุปสํหรนฺตีติ อุปเนนฺตีฯ