‘‘นิรพฺพุโท’’ติ คณนาวิเสโส เอโกติ อาห ‘‘นิรพฺพุทคณนายา’’ติ, สตสหสฺสํ นิรพฺพุทานนฺติ อตฺโถฯ นิรพฺพุทปริคณนํ ปน เหฏฺฐา วุตฺตเมวฯ ยมริยครหี นิรยํ อุเปตีติ เอตฺถ ยถาวุตฺตํ อายุปฺปมาณํ ปากติเกน อริยูปวาทินา วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘อคฺคสาวกานํ ปน คุณมหนฺตตาย ตโตปิ อติวิย มหนฺตตรา เอวา’’ติ วทนฺติฯ

ตุรูพฺรหฺมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. โกกาลิกสุตฺตวณฺณนา

[181] ทฺเว โกกาลิกนามกา ภิกฺขู, ตโต อิธ อธิปฺเปตํ นิทฺธาเรตฺวา ทสฺเสตุํ – ‘‘โก อยํ โกกาลิโก’’ติ? ปุจฺฉาฯ สุตฺตสฺส อฏฺฐุปฺปตฺติํ ทสฺเสตุํ – ‘‘กสฺมา จ อุปสงฺกมี’’ติ? ปุจฺฉา ฯ อยํ กิราติอาทิ ยถากฺกมํ ตาสํ วิสฺสชฺชนํฯ วิเวกวาสํ วสิตุกามตฺตา อปฺปิจฺฉตาย จ มา กสฺสจิ…เป.… วสิํสุฯ

ปกฺกมิสฺสนฺตีติ อาฆาตํ อุปฺปาเทสิ อตฺตโน อิจฺฉาวิฆาตนโตฯ เถรา ภิกฺขุสงฺฆสฺส นิยฺยาทยิํสุ ปยุตฺตวาจาย อกตตฺตา เถเรหิ จ อทีปิตตฺตาฯ ปุพฺเพปิ…เป.… มญฺเญติ อิมินา เถรานํ โกหญฺเญ ฐิตภาวํ อาสงฺกติ อวเณ วณํ ปสฺสนฺโต วิย, สุทฺเธ อาทาสตเล เลขํ อุฏฺฐาเปนฺโต วิย จฯ

อปรชฺฌิตฺวาติ ภควโต สมฺมุขา ‘‘ปาปภิกฺขู ชาตา’’ติ วตฺวาฯ อาห ‘‘สทฺธาย อากโร ปสาทาวโห’’ติฯ ปวตฺตสทฺธายิโก วาติ อตฺโถติ อาห ‘‘สทฺธาตพฺพวจโน’’ติฯ

ปีฬกา นาม พาหิรโต ปฏฺฐาย อฏฺฐิํ ภินฺทติ, อิมา ปน ปฐมํเยว อฏฺฐิํ ภินฺทิตฺวา อุคฺคตาฯ ตรุณเพลุวมตฺติโยติ ตรุณพิลฺลผลมตฺติโยฯ วิสคิลิโตติ ขิตฺตปหรโณฯ ตญฺจ พฬิสํ วิสสมญฺญา โลเกฯ ‘‘อารกฺขเทวตานํ สุตฺวา’’ติ ปทํ อาเนตฺวา สมฺพนฺโธฯ

มคธรฏฺเฐ สํโวหารโต มาคธโก ปตฺโต, เตนฯ ติลสกฏํ ติลวาหาเอติ วุตฺโตฯ ปจฺจิตพฺพฏฺฐานสฺสาติ นิรยทุกฺเขน ปจฺจิตพฺพปเทสสฺสฯ เอตํ ‘‘อพฺพุโท’’ติ นามํฯ

วสฺสคณนาติ เอกโต ปฏฺฐาย ทสคุณิตํ อพฺพุทอายุมฺหิ, ตโต ปรํ วีสติคุณํ นิรพฺพุทาทีสุ วสฺสคณนา เวทิตพฺพาฯ สพฺพตฺถาติ อพพาทีสุ ปทุมปริโยสาเนสุ สพฺเพสุ นิรเยสุฯ เอเสว นโยติ เหฏฺฐิมโต อุปริมสฺส อุปริมสฺส วีสติคุณตํ อติทิสติฯ

โกกาลิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฐมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยวคฺโค

1. สนงฺกุมารสุตฺตวณฺณนา

[182] โปราณกตฺตาติ นิพฺพตฺติตฺวา จิรกาลตฺตาฯ ชาตตฺตา ชโน, ตํ อิโต ชเนโต, ตสฺมิํฯ ขตฺติโย เสฏฺโฐ โลกมริยาทปริปาลนาทินา สมฺมาปฏิปตฺติยํ สตฺตานํ นิโยชเนน พหุการตฺตาฯ โส หิ ปเร ตถา ปฏิปาเทนฺโต สยมฺปิ ตตฺถ ปติฏฺฐิโตเยว โหตีติ เสฏฺโฐ วุตฺโตฯ ปฏิปกฺขวิชฺฌนฏฺเฐน ปุพฺเพนิวาสาทีนํ วิทิตกรณฏฺเฐน วิชฺชาติฯ สทฺธาหิโรตฺตปฺปพาหุสจฺจวีริยสติปญฺญาติ อิเม สตฺต สทฺธมฺมาฯ จรนฺติ อคตปุพฺพํ ทิสํ เอเตหีติ จรณานิ, สีลาทโย ปนฺนรส ธมฺมาฯ

สนงฺกุมารสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ