โลกวเสน วุตฺตานิ ‘‘โลกียนฺติ เอตฺถ กมฺมกมฺมผลานี’’ติ กตฺวา, ปชาวเสน ‘‘เหตุปจฺจเยหิ ปชายตี’’ติ กตฺวาฯ สีลสมฺปนฺนตรนฺติ เอตฺถ ปริปุณฺณสมฺปนฺนตา อธิปฺเปตา ‘‘สมฺปนฺนํ สาลิเกทาร’’นฺติอาทีสุ (ชา. 1.14.1) วิยฯ เตนาห ‘‘อธิกตรนฺติ อตฺโถ’’ติฯ ปริปุณฺณมฺปิ ‘‘อธิกตร’’นฺติ วตฺตพฺพตมรหติฯ เสเสสูติ ‘‘สมาธิสมฺปนฺนตร’’นฺติอาทีสุฯ

การณนฺติอาทีสุ การณนฺติ ยุตฺติํฯ อตฺถนฺติ อวิปรีตตฺถํฯ วุฑฺฒินฺติ อภิวุฑฺฒินิมิตฺตํฯ

อิมินา วจเนนาติ อิมสฺมิํ สุตฺเต อนนฺตรํ วุตฺตวจเนนฯ น เกวลํ อิมินาว, สุตฺตนฺตรมฺปิ อาเนตฺวา ปฏิพาหิตพฺโพติ ทสฺเสนฺโต ‘‘น เม อาจริโย อตฺถี’’ติอาทิมาหฯ เอตฺถ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย (ที. นิ. อฏฺฐ. 3.162) วุตฺตเมวฯ สรนฺติ กรเณ เอตํ ปจฺจตฺตวจนนฺติ อาห ‘‘สรนฺเตนา’’ติ, สรนฺติ วา สรณเหตูติ อตฺโถฯ

คารวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. พฺรหฺมเทวสุตฺตวณฺณนา

[174] เอกโกติ วิเวกฏฺฐิตตาย นิสฺสโฏฯ คณสงฺคณิกาภาโว ตสฺสาเนน ทีปิโต, กิเลสสงฺคณิกาภาโว ปน ‘‘อปฺปมตฺโต’’ติอาทีหิ ปกาสิโตฯ เปสิตตฺโตติ นิพฺพานํ ปติ เปสิตจิตฺโตฯ สมฺมเทวาติ ญาเยเนวฯ โส ปน ยทิ อาคมนโต ปฏฺฐาย ลพฺภติ, วตฺตพฺพเมว นตฺถิ, อถ ปฏิปทารมฺภโต ปฏฺฐาย ลพฺภติ, เอวมฺปิ วฏฺฏเตวาติ ทสฺเสตุํ ‘‘ยถา วา ตถา วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อคฺคมคฺคาธิคเมน อสมฺโมหปฏิเวธสฺส สิขาปฺปตฺตตฺตา มคฺคธมฺเมสุ วิย ผลธมฺเมสุปิ สาติสโย อสมฺโมโหติ ‘‘สยํ อภิญฺญา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘สามํ ชานิตฺวา’’ติฯ ยถา ชานนา ปนสฺส สจฺฉิกรณํ อตฺตปจฺจกฺขกิริยาติ ‘‘สจฺฉิกตฺวา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ปจฺจกฺขํ กตฺวา’’ติฯ ตถา สจฺฉิกิริยา จสฺส วิปสฺสนาปฏิลาโภติ ‘‘อุปสมฺปชฺชา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ปฏิลภิตฺวา’’ติฯ เอเตนาติ ‘‘ขีณา ชาตี’’ติอาทิวจเนนฯ