อุปฺปาเฏตฺวาติ อุทฺธริตฺวาติ อตฺโถฯ อนุปาทิเสเสนาติ อนุปาทิเสสนิพฺพาเนนฯ

ธูมายิตตฺตนฺติ ธูมสฺส วิย อยิตภาวํ ปวตฺติอาการํฯ ธูมสทิสา วลาหกา ธูมวลาหกา, ติมิรวลาหกา, เย มหิกา ‘‘ติมิร’’นฺติ วุจฺจนฺติฯ อปฺปติฏฺฐิเตนาติ ปติฏฺฐํ อลภนฺเตนฯ อิตฺถมฺภูตลกฺขเณ เอตํ กรณวจนํ, อนุปฺปตฺติธมฺเมนาติ อตฺโถฯ สติ หิ อุปฺปาเท ปติฏฺฐิตํ นาม สิยา, อฏฺฐกถายํ ปน ยเทว ตสฺส วิญฺญาณสฺส อปฺปติฏฺฐานการณํ, ตเทว ปรินิพฺพานการณนฺติ วุตฺตํ ‘‘อปฺปติฏฺฐิตการณา’’ติฯ

โสเกน ผุฏฺฐสฺสาติ ‘‘อผโล วต เม วายาโม ชาโต’’ติ โสเกน อภิภูตสฺสฯ อภสฺสถาติ พลวโสกาภิตุนฺนสฺส สติสมฺโมสา สิถิลํ คหิตา ภสฺสิ ปติตา สา กจฺฉาฯ

โคธิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. สตฺตวสฺสานุพนฺธสุตฺตวณฺณนา

[160] ยสฺมา กปิลวตฺถุโต นิกฺขนฺตกาลโต ปฏฺฐาย มาโร โอตาราเปกฺโข โลกนาถํ อนุพนฺธิตุํ อารทฺโธ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ปุเร โพธิยา ฉพฺพสฺสานี’’ติฯ อติคเหตฺวาติ อนุคนฺตฺวา ตสฺส ยถารุจิ ปฏิปตฺติํ อนุวตฺโต วิย หุตฺวาฯ

อวชฺฌายนฺโตติ ปชฺฌายนฺโตฯ ชิโต วิตฺตปราชิโต อสิ นุฯ ปมาณาติกฺกนฺตนฺติ ครุตรํฯ

ขนิตฺวา อุมฺมูเลตฺวาฯ กามาสวาทีนิ ปชหนฺโต อนาสโวฯ

เปหีติ อเปหิฯ ปารคามิโนติ ปารงฺคมนสีลาฯ เตกาลิโก อยํ คามิ-สทฺโทติ อาห ‘‘เยปี’’ติอาทิฯ

มารวิสูกานีติ มารกณฺฏกานิ กณฺฏกสทิสานิ มารสฺส ทุราจารานิฯ วิรุทฺธเสวิตานิ วิโรธวเสน ตาสํเยว เววจนานิฯ ตานิ สรูปโต ทสฺเสตุํ ‘‘อปฺปมายู’’ติอาทิ วุตฺตํฯ นิพฺเพชนียาติ นิพฺเพททายิกาฯ อุกฺกณฺฐนียาติ อุกฺกณฺฐวหาฯ

วิกปฺปวเสน เวทิตพฺโพ โอปมฺมปริกปฺปวิสยตฺตา ตสฺส กิริยาปทสฺสฯ เตนาห ‘‘อนุปริคจฺเฉยฺยา’’ติฯ เอตฺถาติ เอตสฺมิํ เมทวณฺณวตฺถุสฺมิํฯ มุทุนฺติ มุทุมธุรสํ วินฺเทยฺยาม ปฏิลเภยฺยามฯ อสฺสาโทติ อสฺสาเทตพฺโพฯ

สตฺตวสฺสานุพนฺธสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. มารธีตุสุตฺตวณฺณนา

[161] จินฺเตสีติ โสกวสิโก หุตฺวา จินฺตยิฯ คณิการหตฺถินิโยติ ทีปกกเรณุโยฯ เอกสตํ เอกสตนฺติ เอกสตํ เอกสตํ ปจฺเจกํ สตํ สตนฺติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘เอเกกํ สตํ สตํ กตฺวา’’ติฯ กุมาริวณฺณสตนฺติ กุมาริตฺถีนํ อตฺตภาวานํ สตํฯ ตา กิร ปฐมํ กญฺญารูเปน อตฺตานํ ทสฺเสสุํฯ อนุปคตปุปฺผานญฺหิ สมญฺญา กญฺญาติฯ ปุน ยถาวุตฺตกุมาริรูเปน อุปคตปุปฺผา หิ กุมารีฯ ปุน วธุการูเปนฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘อวิชาตวณฺณสต’’นฺติ ฯ ตติยวาเร ยุวติรูเปนฯ วิชาตา หิ อิตฺถี อนติกฺกนฺตมชฺฌิมวยา ยุวตีฯ เอตฺตาวตา พาลา ตรุณี โปรีติ ติวิธาสุ อิตฺถีสุ ปุริมา ทฺเว ทสฺสิตา, ปริโยสานวาเรสุ มนุสฺสชาติกานํ มนุสฺสิตฺถิโยว รุจฺจนฺตีติ เตน มนุสฺสรูเปน ตา อตฺตานํ ทสฺเสสุํฯ

อตฺถสฺส ปตฺตินฺติ เอกนฺตโต หิตานุปฺปตฺติํฯ หทยสฺส สนฺตินฺติ ปรมจิตฺตุปสมํฯ กิเลสเสนนฺติ กามคุณสงฺขาตํ ปฐมํ กิเลสเสนํฯ สา หิ กิเลสเสนา อจฺฉราสงฺฆาตสภาวาปิ ปฏิปตฺถยมานา ปิยายิตพฺพอิจฺฉิตพฺพรูปภาวโต ปิยรูปสาตรูปา นาม อตฺตโน กิจฺจวเสนฯ เอโก อหํ ฌายนฺโตติ คณสงฺคณิกาย กิเลสสงฺคณิกาย จ อภาวโต เอโก อสหาโย อหํ ลกฺขณูปนิชฺฌาเนน นิชฺฌายนฺโตฯ อนุพุชฺฌินฺติ อนุกฺกเมน มคฺคปฏิปาฏิยา พุชฺฌิํ ปฏิพุชฺฌิํฯ ตสฺมาติ ยถาวุตฺตวิเวกสุขสมธิคมนิมิตฺตํฯ อกรเณนาติ มิตฺตสนฺถวสฺส อกรเณนฯ สกฺขีติ สกฺขิภาโวฯ