สชฺชติ เอตฺถาติ สงฺโค เอโส, ลคฺคนเมตนฺติ เอวํ วิทิตฺวาฯ ตเมว กามาภิภูโต นปฺปฏิเสเวยฺย น ลคฺเคยฺยาติ เอวํ วินยาย วูปสมาย สิกฺเขยฺยาติฯ

รชฺชสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยวคฺโค

1. สมฺพหุลสุตฺตวณฺณนา

[157] ชฏาจุมฺพฏเกนาติ สีเส ปฏิมุกฺเกน ชฏากลาเปนฯ อปริคฺคหพฺราหฺมณปพฺพชิตา หิ ชฏาย อุญฺฉาจริยํ จรนฺติฯ อุทุมฺพรทณฺฑญฺหิ อตฺตคุตฺตตฺถาย คหิตํ เตสํ อปฺปิจฺฉภาวปฺปกาสนํฯ เตนาห ‘‘อปฺปิจฺฉภาวปฺปกาสนตฺถ’’นฺติฯ สีสํ โอกมฺเปตฺวาติ เอตฺถ อติวิย สีสสฺส โอกมฺปิตภาวํ ทสฺเสตุํ ‘‘หนุเกน อุรํ ปหรนฺโต อโธนตํ กตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ ชิวฺหํ นีหริตฺวาติ ลมฺพนจาลนวเสน มุขโต นิกฺขาเมตฺวาฯ เตนาห ‘‘อุทฺธ’’นฺติอาทิฯ ติสาขนฺติ ติภงฺคภกุฏิ วิย นลาเฏ ชาตตฺตา นลาฏิกํฯ เตนาห ‘‘นลาเฏ อุฏฺฐิตํ วลิตฺตย’’นฺติ, ติภงฺควลิกํ นลาเฏ กตฺวาติ อตฺโถฯ อตฺตโนว เตเลติ อตฺตโนว ปาปกมฺมนิพฺพตฺตเก เตเล, ปจิตพฺพฏฺฐานเคเหติ อธิปฺปาโยฯ

สมฺพหุลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สมิทฺธิสุตฺตวณฺณนา

[158] มยฺหํ ลาภาติ เอวรูปสฺส นาม สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สตฺถุสฺส ปฏิลาโภ, เอวรูปสฺส จ นาม นิยฺยานิกสฺส สทฺธมฺมสฺส ปฏิลาโภ, เอวรูปานญฺจ สุปฺปฏิปนฺนานํ สพฺรหฺมจารีนํ ปฏิลาโภ, เอเต มยฺหํ สุลทฺธลาภาฯ มยฺหํ สุลทฺธนฺติ ยญฺเจตํ มม นิยฺยานิกสาสเน ปพฺพชฺชา อุปสมฺปทา, ตสฺมิญฺจ อภิรตีติ สพฺพญฺเจตํ มยา สุลทฺธํฯ ยถา ปนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุปฺปนฺโน, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘โส กิรา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ จริตานุรูปวเสน คหิตํ มูลกมฺมฏฺฐานํฯ ปาสาทิกนฺติ ปสาทาวหํฯ เอวมโหสีติ ‘‘ลาภา วต เม’’ติอาทินา เอวํ ปริวิตกฺโก อโหสิฯ นิสินฺนสทิโสติ นิสินฺโน วิยฯ ตสฺมิํเยว ฐาเนติ ยสฺมิํ ฐาเน นิสินฺนํ มาโร อุปสงฺกมิ, ตสฺมิํเยว ฐาเนฯ ตสฺสาติ สมิทฺธิตฺเถรสฺสฯ กมฺมฏฺฐานํ สปฺปายนฺติ กมฺมฏฺฐานภาวนาย อนุยุญฺชนํ สปฺปายํ อุปการาวหํ ภวิสฺสติฯ

มยฺหนฺติ มยาฯ สติ จ ปญฺญา จ สติปญฺญา, ตา อริยมคฺเคน ชานนสมตฺถนภาเวน อวพุทฺธาฯ เถโร กิร ตทา วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปสิฯ กามนฺติ ยถารุจิฯ เกจิ ‘‘กามํ กรสฺสูติ อายสฺมโต ‘กามา’ติ มารสฺส อาลปน’’นฺติ วทนฺติฯ วิภิํสการหานีติ ภยานการหานิฯ รูปานีติ วิปฺปการานิฯ วิปฺปการตฺโถปิ หิ รูปสทฺโท ‘‘รูปํ ทสฺเสติ อนปฺปก’’นฺติอาทีสุ วิยฯ น กมฺเปสฺสสีติ สมณธมฺมกรณโต น จลิสฺสสิฯ

สมิทฺธิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. โคธิกสุตฺตวณฺณนา

[159] ปพฺพตสฺส ปสฺเสติ ปพฺพตปาเท อุปจฺจกายํฯ สมเย สมเย ลทฺธตฺตา สามยิกํฯ เตนาห ‘‘อปฺปิตปฺปิตกฺขเณ ปจฺจนีกธมฺเมหิ วิมุจฺจตี’’ติฯ โลกิยวิมุตฺติ หิ อนจฺจนฺตปหายิตาย สมยวิมุตฺติ นาม, โลกุตฺตรวิมุตฺติ อจฺจนฺตปหายิตาย อสมยวิมุตฺติฯ ตาหิ สมนฺนาคตา ‘‘สมยวิมุตฺตา, อสมยวิมุตฺตา’’ติ จ วุจฺจนฺติฯ ยาว ปฐมชฺฌานนิพฺพตฺตนํ, ตาว กสฺมา ปริหายีติ อตฺโถ? สาพาธตฺตาติ สโรคตฺตาฯ วาตปิตฺตเสมฺหวเสนาติ กทาจิ วาตปิตฺตวเสน, กทาจิ วาตเสมฺหวเสน, อุภินฺนมฺปิ สนฺนิปาตวเสนฯ อนุสายิโกติ กายํ อนุคนฺตฺวา สยิโต, ยาปฺยามยภาเวน ฐิโตติ อตฺโถฯ สมาธิสฺสาติ สมาธิภาวนายฯ อุปการกธมฺเม อุตุโภชนาทิเกฯ ปูเรตุนฺติ สโมธาเนตุํฯ ปริหายีติ สรีรสฺส อกลฺลภาวโตฯ