10. รชฺชสุตฺตวณฺณนา

[156] อหนนฺติ กรเณ ปจฺจตฺตวจนนฺติ อาห ‘‘อหนนฺเตนา’’ติ, ปจฺจตฺเต เอว วา ปจฺจตฺตวจนํ, ‘‘อหนนฺโต หุตฺวา’’ติ วจนเสเสน ภวิตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ อชินนฺติ อนฺโตคธเหตุอตฺถํ วทตีติ อาห ‘‘ปรสฺส ธนชานิํ อกโรนฺเตนา’’ติฯ อการาเปนฺเตนาติ ปรสฺส ธนชานิํ อกาเรนฺเตนฯ อโสจนฺเตนาติ โภคพฺยสนาทิวเสน ปรํ อโสจนฺเตนฯ กสฺมา ภควา เอวํ จินฺเตสีติ ตตฺถ การณมาห ‘‘อิตี’’ติอาทินาฯ รชฺเช วิชิเต ทณฺฑกรปีฬิเตติ ธนทณฺฑาทิทณฺเฑน เจว พลินา จ พาธิเตฯ

อิชฺฌนกโกฏฺฐาสาติ เจโตวสิภาวาทิกสฺส สาธนกโกฏฺฐาสาฯ วฑฺฒิตาติ ภาวนาปาริปูริวเสน อนุพฺรูหิตาฯ ปุนปฺปุนํ กตาติ ภาวนาย พหุลีกรเณน อปราปรํ ปวตฺติตาฯ ยุตฺตยานนฺติ ยถา ยุตฺตานํ อาชญฺญรถานํ สารถินา อธิฏฺฐิตํ ยถารุจิ ปวตฺตติ, เอวํ ยถารุจิปวตฺติตํ คมิตาฯ ปติฏฺฐฏฺเฐนาติ อธิฏฺฐานฏฺเฐนฯ วตฺถุกตาติ สพฺพโส อุปกฺกิเลสโสธเนน อิทฺธิวิสยตาย ปติฏฺฐานภาวโต สุวิโสธิตปริสฺสยวตฺถุ วิย กตาฯ อวิชหิตาติ ปฏิปกฺขทูรีภาวโต สุภาวิตภาเวน ตํตํอธิฏฺฐานโยคฺยตาย น ชหาปิตาฯ นิจฺจานุพทฺธาติ ตโต เอว นิจฺจํ อนุพทฺธา วิย กตาฯ สุปริจิตาติ สุฏฺฐุ สพฺพภาเคน ภาวนานุปจยํ คมิตาฯ อวิราธิตเวธิหตฺโถ วิยาติ อวิรชฺฌนภาเวน วิรชฺฌนหตฺโถ วิยฯ สุฏฺฐุ สมารทฺธาติ ภาวนาอุปฺปตฺติยา สมฺมเทว สมฺปาทิตาฯ จินฺเตยฺยาติ อตฺถุทฺธารวเสน จินฺเตยฺยฯ

ปพฺพตสฺสาติ ปพฺพโต อสฺสฯ ปพฺพโต อสฺสาติ ปพฺพโต ภเวยฺย กีทิสสฺสาติ อาห ‘‘สุวณฺณสฺสา’’ติอาทิฯ ชาตรูปสฺสาติ อาตปรูปสมฺปนฺนสฺสฯ ทฺวิกฺขตฺตุมฺปิ ตาว มหนฺโตติ ยตฺตโก โส ปพฺพโต โหติ, ทฺวิกฺขตฺตุํ ตตฺตโกฯ เอกสฺสาติ เอกสฺสปิ ปุคฺคลสฺส นาลํ น ปริยตฺโต ตณฺหาย ทุปฺปูรณภาวาฯ เอวํ ชานนฺโตติ เอวํ ตณฺหาย ทุปฺปูรณภาวาทีนวตํ ชานนฺโตฯ สมํ จเรยฺยาติ ปรวตฺถุปรามาสาทิํ วิหาย กายาทีหิ สมเมว ปฏิปชฺเชยฺยฯ

ทุกฺขํ ตณฺหานิทานํ, ตณฺหา กามคุณนิทานา, ตสฺมา ทุกฺขสฺส ตณฺหาปจฺจยกามคุณนิทานตฺตํ วุตฺตํฯ ตนฺติ ทุกฺขํฯ ยโตนิทานํ โหตีติ ยํนิทานํ ยํการณํ ตํ ปวตฺตติฯ เอวํ โย อทกฺขีติ โย ปริญฺญาตวตฺถุโก เอวํ ทุกฺขํ ตสฺส นิทานภูเต กามคุเณ จ ตถโต ปญฺญาจกฺขุนา ปสฺสิฯ เกน การเณน นเมยฺย? ตํ การณํ นตฺถีติ อตฺโถฯ กามคุณอุปธินฺติ กามคุณสงฺขาตํ อุปธิํฯ

สชฺชติ เอตฺถาติ สงฺโค เอโส, ลคฺคนเมตนฺติ เอวํ วิทิตฺวาฯ ตเมว กามาภิภูโต นปฺปฏิเสเวยฺย น ลคฺเคยฺยาติ เอวํ วินยาย วูปสมาย สิกฺเขยฺยาติฯ

รชฺชสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยวคฺโค

1. สมฺพหุลสุตฺตวณฺณนา

[157] ชฏาจุมฺพฏเกนาติ สีเส ปฏิมุกฺเกน ชฏากลาเปนฯ อปริคฺคหพฺราหฺมณปพฺพชิตา หิ ชฏาย อุญฺฉาจริยํ จรนฺติฯ อุทุมฺพรทณฺฑญฺหิ อตฺตคุตฺตตฺถาย คหิตํ เตสํ อปฺปิจฺฉภาวปฺปกาสนํฯ เตนาห ‘‘อปฺปิจฺฉภาวปฺปกาสนตฺถ’’นฺติฯ สีสํ โอกมฺเปตฺวาติ เอตฺถ อติวิย สีสสฺส โอกมฺปิตภาวํ ทสฺเสตุํ ‘‘หนุเกน อุรํ ปหรนฺโต อโธนตํ กตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ ชิวฺหํ นีหริตฺวาติ ลมฺพนจาลนวเสน มุขโต นิกฺขาเมตฺวาฯ เตนาห ‘‘อุทฺธ’’นฺติอาทิฯ ติสาขนฺติ ติภงฺคภกุฏิ วิย นลาเฏ ชาตตฺตา นลาฏิกํฯ เตนาห ‘‘นลาเฏ อุฏฺฐิตํ วลิตฺตย’’นฺติ, ติภงฺควลิกํ นลาเฏ กตฺวาติ อตฺโถฯ อตฺตโนว เตเลติ อตฺตโนว ปาปกมฺมนิพฺพตฺตเก เตเล, ปจิตพฺพฏฺฐานเคเหติ อธิปฺปาโยฯ

สมฺพหุลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ