7. สุปติสุตฺตวณฺณนา

[143] อุตุคาหาปนตฺถํ โธวิตฺวา, น รโชชลฺลวิกฺขาลนตฺถํฯ เตนาห ‘‘พุทฺธานํ ปนา’’ติอาทิฯ โธตปาทเก เคเหติ โธตปาเทหิ อกฺกมิตพฺพเกฯ วตฺตเภโท นาม นตฺถิ ธมฺมสฺสามิภาวโตฯ วตฺตสีเส ฐตฺวา โธวนฺติ อญฺเญสํ ทิฏฺฐานุคติอาปชฺชนตฺถํฯ โสปฺปปริคฺคาหเกนาติ เอตฺถ โสปฺปํ นาม นิทฺทาย อนฺตรนฺตรา ปวตฺตกิริยมยจิตฺตปฺปวตฺติรหิตา นิรนฺตรภวงฺคสนฺตตีติ ตํ สภาวโต ปโยชนโต กาลปริจฺเฉทโต ปริคฺคาหกํ อุปรินิทฺเทสสติสมฺปชญฺญํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘โสปฺปปริคฺคาหเกน สติสมฺปชญฺเญนา’’ติฯ เกจิ ปน ‘‘นิทฺทาโสปฺปนา’’ติ วทนฺติ, ตํ ภควโต โสปฺปํ หีเฬนฺโต วทติฯ

กิํ นูติ เอตฺถํ กินฺติ เหตุนิสฺสกฺเก ปจฺจตฺตวจนนฺติ อาห ‘‘กสฺมา นุ สุปสี’’ติ? ทุพฺภโค วุจฺจติ นิสฺสิริโก ภินฺนภโค, โส ปน มตสทิโส วิสญฺญิสทิโส จ โหตีติ อาห ‘‘มโต วิย วิสญฺญี วิย จา’’ติฯ

อาทินาติ อาทิ-สทฺเทน ‘‘พาหิรสฺส อุปาทาย อฏฺฐารสา’’ติอาทินา (วิภ. 842) อาคตํ ตณฺหาโกฏฺฐาสํ สงฺคณฺหาติฯ ตตฺถ ตตฺถ วิสตฺตตายาติ ตมฺมิํ ตสฺมิํ อารมฺมเณ วิเสสโต อาสตฺตภาเวนฯ วิสสฺส ทุกฺขนิพฺพตฺตกกมฺมสฺส เหตุภาวโต วิสมูลตา วิสํ วา ทุกฺขทุกฺขาทิภูตเวทนา มูลํ เอตสฺสาติ วิสมูลา, ตณฺหาฯ ตสฺส รูปาทิกสฺส ทุกฺขสฺส ปริโภโค, น อมตสฺสาติ วิสปริโภคตาฯ กตฺถจิ เนตุนฺติ กตฺถจิ ภเว สพฺพถา เนตุํ? ปริกฺขยาติ สพฺพโส ขีณตฺตาฯ ตุยฺหํ กิํ เอตฺถาติ สพฺพุปธิปริกฺขยา สุทฺธสฺส มม ปฏิปตฺติยํ ตุยฺหํ กิํ อุชฺฌายนํ? เกวลํ วิฆาโตเยว เตติ ทสฺเสติฯ

สุปติสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. นนฺทติสุตฺตวณฺณนา

[144] อฏฺฐมํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

นนฺทติสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ปฐมอายุสุตฺตวณฺณนา

[145] ปณฺณาสํ วา วสฺสานิ ชีวติ วสฺสสตโต อุปริ เสยฺยถาปิ เถโร อนุรุทฺโธฯ สฏฺฐิ วา วสฺสานิ เสยฺยถาปิ เถโร พากุโลฯ ปฏิหริตฺวา ปจฺจนีกภาเว สาตํ สุขํ เอตสฺสาติ ปจฺจนีกสาโต, ตพฺภาโว ปจฺจนีกสาตตา, ตายฯ อภิภวิตฺวา อภาสิ ปฏิวจนํ ชานมาโนวฯ

น หีเฬยฺย น ชิคุจฺเฉยฺยฯ เอวนฺติ โส ทารโก วิย กิญฺจิ อจินฺเตนฺโต สปฺปุริโส จเรยฺย, เอวํ หิสฺส จิตฺตทุกฺขํ น โหตีติ อธิปฺปาโยฯ ปชฺชลิตสีโส วิย จเรยฺยาติ ยถา ปชฺชลิตสีโส ปุริโส อญฺญํ กิญฺจิ อกตฺวา ตสฺเสว วูปสมาย วายเมยฺย, เอวํ สปฺปุริโส อายุํ ปริตฺตนฺติ ญตฺวา เตเนว นเยน สพฺพสงฺขารคตํ อนิจฺจํ, อนิจฺจตฺตา เอว ทุกฺขํ, อนตฺตาติ วิปสฺสนมฺปิ โอตริตฺวา ตํ อุสฺสุกฺกาเปนฺโตปิ สงฺขารวิคมาย จเรยฺย ปฏิปชฺเชยฺยฯ

ปฐมอายุสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ทุติยอายุสุตฺตวณฺณนา

[146] เนมีวาติ เนมิสีเสน จกฺกํ วทติฯ กุพฺพรํ อนุปริยายตีติ กุพฺพรํ อนุปริวตฺตติฯ ตถาภูโต ปน โส ตํ อชหนฺโตวาติ อาห ‘‘น วิชหตี’’ติฯ อายุ อนุปริยายตีติ มจฺจานํ อายุ คตมฺปิ ปจฺจาคจฺฉตีติ ภควโต ปฏาณิ หุตฺวา วทติ, ภควา ปน ตํ อภิภวิตฺวา ‘‘อจฺจยนฺติ อโหรตฺตา’’ติอาทินา อายุโน อจฺจยคมนมรณตํเยว ปเวเทสิฯ

ทุติยอายุสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฐมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยวคฺโค