6. สปฺปสุตฺตวณฺณนา

[142] สุราการกานนฺติ ปิฏฺฐสุราโยชนกานํฯ โกสลานํ อิสฺสโรติ โกสโล, โกสลราชสฺส อยนฺติ โกสลิกาฯ ปริโภคปาตีติ ภตฺตปริโภชนตฺถาย ปาติ ปริโภคปาติฯ กมฺมารุทฺธนปณาฬิยาติ กมฺมารุทฺธนปณาฬิมุเขฯ ธมมานายาติ ธมิยมานายฯ ตํ ปน ยสฺมา ภสฺตวาเตหิ ปูริตํ นาม โหติ, ตสฺมา ‘‘ภสฺตวาเตน ปูริยมานายา’’ติ วุตฺตํฯ นิยามภูมิยนฺติ ภควโต ปฏิสลฺลานฏฺฐาเน สญฺจรนฺตํ มารํ มํสจกฺขุนาว ทิสฺวาฯ เตนาห ‘‘วิชฺชุลตาโลเกนา’’ติฯ

เสยฺยตฺถายาติ เสยฺยานิสํสายฯ เตนาห ‘‘ฐสฺสามี’’ติอาทิฯ อตฺตสญฺญโตติ อตฺตภาเวน สํยโตฯ เตนาห ‘‘สํยตตฺตภาโว’’ติฯ ตํสณฺฐิตสฺสาติ ตสฺมิํ หตฺถปาทกุกฺกุจฺจรหิเต พุทฺธมุนิสฺมิํ อวฏฺฐิตสฺสฯ โวสฺสชฺช จเรยฺย ตตฺถ โสติ อิมินา ภควา ตํ พฺยากรมาโน วิภิํสิตา พุทฺธานํ กิํ กริสฺสติ ภยาภาวโต? เกวลํ ปน อนฏฺฐวลิกํ อุปฺปีเฬนฺโต วิย ตฺวเมว อายาสํ อาปชฺชิสฺสสีติ มารํ สนฺตชฺเชติฯ

เภรวาติ อวีตราคานํ ภยชนกาฯ ตตฺถาติ ตํนิมิตฺตํฯ ผเลยฺยาติ ภิชฺเชยฺยฯ สตฺติสลฺลนฺติ สตฺติสงฺขาตํ ปุถุสลฺลํฯ อุรสฺมิํ จารเยยฺยุนฺติ ผาสุํ วิชฺฌิตุํ ฐเปยฺยุํ อุคฺคิเรยฺยุํฯ ขนฺธุปธีสูติ ขนฺธสงฺขาเตสุ อุปธีสุฯ ตาณํ กโรนฺติ นามาติ ตโต ภยนิมิตฺตโต อตฺตโน ตาณํ กโรนฺติ นามฯ

สปฺปสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สุปติสุตฺตวณฺณนา

[143] อุตุคาหาปนตฺถํ โธวิตฺวา, น รโชชลฺลวิกฺขาลนตฺถํฯ เตนาห ‘‘พุทฺธานํ ปนา’’ติอาทิฯ โธตปาทเก เคเหติ โธตปาเทหิ อกฺกมิตพฺพเกฯ วตฺตเภโท นาม นตฺถิ ธมฺมสฺสามิภาวโตฯ วตฺตสีเส ฐตฺวา โธวนฺติ อญฺเญสํ ทิฏฺฐานุคติอาปชฺชนตฺถํฯ โสปฺปปริคฺคาหเกนาติ เอตฺถ โสปฺปํ นาม นิทฺทาย อนฺตรนฺตรา ปวตฺตกิริยมยจิตฺตปฺปวตฺติรหิตา นิรนฺตรภวงฺคสนฺตตีติ ตํ สภาวโต ปโยชนโต กาลปริจฺเฉทโต ปริคฺคาหกํ อุปรินิทฺเทสสติสมฺปชญฺญํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘โสปฺปปริคฺคาหเกน สติสมฺปชญฺเญนา’’ติฯ เกจิ ปน ‘‘นิทฺทาโสปฺปนา’’ติ วทนฺติ, ตํ ภควโต โสปฺปํ หีเฬนฺโต วทติฯ

กิํ นูติ เอตฺถํ กินฺติ เหตุนิสฺสกฺเก ปจฺจตฺตวจนนฺติ อาห ‘‘กสฺมา นุ สุปสี’’ติ? ทุพฺภโค วุจฺจติ นิสฺสิริโก ภินฺนภโค, โส ปน มตสทิโส วิสญฺญิสทิโส จ โหตีติ อาห ‘‘มโต วิย วิสญฺญี วิย จา’’ติฯ

อาทินาติ อาทิ-สทฺเทน ‘‘พาหิรสฺส อุปาทาย อฏฺฐารสา’’ติอาทินา (วิภ. 842) อาคตํ ตณฺหาโกฏฺฐาสํ สงฺคณฺหาติฯ ตตฺถ ตตฺถ วิสตฺตตายาติ ตมฺมิํ ตสฺมิํ อารมฺมเณ วิเสสโต อาสตฺตภาเวนฯ วิสสฺส ทุกฺขนิพฺพตฺตกกมฺมสฺส เหตุภาวโต วิสมูลตา วิสํ วา ทุกฺขทุกฺขาทิภูตเวทนา มูลํ เอตสฺสาติ วิสมูลา, ตณฺหาฯ ตสฺส รูปาทิกสฺส ทุกฺขสฺส ปริโภโค, น อมตสฺสาติ วิสปริโภคตาฯ กตฺถจิ เนตุนฺติ กตฺถจิ ภเว สพฺพถา เนตุํ? ปริกฺขยาติ สพฺพโส ขีณตฺตาฯ ตุยฺหํ กิํ เอตฺถาติ สพฺพุปธิปริกฺขยา สุทฺธสฺส มม ปฏิปตฺติยํ ตุยฺหํ กิํ อุชฺฌายนํ? เกวลํ วิฆาโตเยว เตติ ทสฺเสติฯ

สุปติสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. นนฺทติสุตฺตวณฺณนา

[144] อฏฺฐมํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

นนฺทติสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ