กิเลสปาเสนาติ กิเลสมารสฺส อุปายภูเตนฯ กิเลสมาโร หิ สตฺเต กามคุณปาเสหิ นิพนฺธติ, น ปน สยเมวฯ เตนาห ‘‘เย ทิพฺพา กามคุณสงฺขาตา’’ติอาทิฯ มารพนฺธเนติ กิเลสมารสฺส พนฺธนฏฺฐาเน, ภวจารเกติ อตฺโถฯ น เม สมณ โมกฺขสีติ อิทํ มาโร ‘‘อนุตฺตรา วิมุตฺติ อนุปฺปตฺตา, วิมุตฺตา สพฺพปาเสหี’’ติ จ ภควโต วจนํ อสทฺทหนฺโต วทติ สทฺทหนฺโตปิ วา ‘‘เอวมยํ ปเรสํ สตฺตานํ โมกฺขาย อุสฺสาหํ น กเรยฺยา’’ติ อตฺตโน โกหญฺเญ ฐตฺวา วทติฯ

ปฐมมารปาสสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ทุติยมารปาสสุตฺตวณฺณนา

[141] อนุปุพฺพคมนจาริกนฺติ คามนิคมราชธานีสุ อนุกฺกเมน คมนสงฺขาตํ จาริกํฯ เอวํ หิ คเตสูติ เอวํ ตุมฺเหสุ พหูสุ เอกชฺฌํ คเตสุฯ

อาทิมฺหิ กลฺยาณํ เอตสฺสาติ อาทิกลฺยาณํ, ตถา เสเสสุฯ สาสนสฺส อาทิ สีลํ มูลกตฺตาฯ ตสฺส สมถาทโย มชฺฌํ สาสนสมฺปตฺติยา เวมชฺฌภาวโตฯ ผลนิพฺพานานิ ปริโยสานํ ตทธิคมโต อุตฺตริ กรณียาภาวโตฯ สาสเน สมฺมาปฏิปตฺติ นาม ปญฺญาย โหติ, ตสฺสา จ สีลํ สมาธิ จ มูลนฺติ อาห ‘‘สีลสมาธโย วา อาที’’ติฯ ยสฺมา ปญฺญา อนุโพธปฏิเวธวเสน ทุวิธา, ตสฺมา ตทุภยํ คณฺหนฺโต ‘‘วิปสฺสนามคฺคา มชฺฌ’’นฺติ อาหฯ ปญฺญานิปฺผตฺติ ผลกิจฺจํ, นิพฺพานสจฺฉิกิริยา ปน สมฺมาปฏิปตฺติยา ปริโยสานํ ตโต ปรํ กตฺตพฺพาภาวโตติ อาห ‘‘ผลนิพฺพานานิ ปริโยสาน’’นฺติฯ ผลคฺคหเณน หิ สอุปาทิเสสนิพฺพานํ คยฺหติ, อิตเรน อิตรํ, ตทุภยวเสน ปฏิปตฺติยา โอสานนฺติ อาห ‘‘ผลนิพฺพานานิ ปริโยสาน’’นฺติฯ ‘‘ตสฺมาติห ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาทิเมว วิโสเธหิ กุสเลสุ ธมฺเมสุฯ