เตน ‘‘ปกิเรตี’’ติ วทนฺเตน ภควตา อฏฺฐุปฺปตฺติยํ อาคตติตฺถิยวาเทน อปฺปฏิเสธิตตาปิ ทีปิตา โหติฯ ปุญฺญธาราติ ปุญฺญมยธารา ปุญฺญาภิสนฺทาฯ สิเนหยนฺตีติ ถูลธาเรนปิ สิเนเหน สินิทฺธํ กโรนฺตีฯ กิเลทยนฺตีติ อลฺลภาวํ ปาปยนฺตีฯ ยถายํ ปุญฺญธารา ทาตารํ อนฺโต สิเนเหติ ปูเรติ อภิสนฺเทติ, เอวํ ปฏิคฺคาหกานมฺปิ อนฺโต สิเนเหติ ปูเรติ อภิสนฺเทติฯ เตเนวาห ‘‘ททํ ปิโย โหติ ภชนฺติ นํ พหู’’ติอาทิ (อ. นิ. 5.34) เอวํ สนฺเตปิ ‘‘ทาตารํ อภิวสฺสตี’’ติ วุตฺตตฺตา อฏฺฐกถายํ ทายกวเสเนว ‘‘สิเนเหตี’’ติ วุตฺตํ, ยสฺมา วา ปฏิคฺคาหกสฺส สิเนหุปฺปตฺติ อามิสนิสฺสิตาติ ทายกวเสเนว วุตฺตํฯ

อิสฺสตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปพฺพตูปมสุตฺตวณฺณนา

[136] ขตฺติยาติ อภิเสกปฺปตฺตาฯ อิสฺสริยมโท กามเคโธฯ ปถวิมณฺฑลสฺส มหนฺตตา ตํนิวาสินํ อนุยนฺตตาติ สพฺพมิทํ ยถิจฺฉิตสฺส ราชกิจฺจสฺส สุเขน สมิชฺฌนสฺส การณกิตฺตนํฯ ยาทิเส ราชกิจฺเจ อุสฺสุกฺกํ อาปนฺโน, ตํ วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ ‘‘เอส กิรา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อนฺตรคมนานีติ ติณฺณํ นิรนฺตรคมนานํ อนฺตรนฺตรา คมนานิฯ โจรา จินฺตยิํสูติ เอโก อนฺตรโภคิโก ราชาปราธิโก ปญฺจสตมนุสฺสปริวาโร โจริยํ กโรนฺโต วิจรติ, เต สนฺธาย วุตฺตํฯ

‘‘อยุตฺตํ เต กต’’นฺติ สจาหํ วกฺขามีติ โยชนาฯ ธุรวิหาเรติ รถสฺส ธุรํ วิย นครสฺส ธุรภูเต วิหาเรฯ สนฺถมฺภิตุนฺติ วิสฺสาสภาเวน อุปฏฺฐาตุํฯ สทฺธายิโกติ สทฺธาย อยิตพฺโพ, สทฺเธยฺโยติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘สทฺธาตพฺโพ’’ติฯ ปจฺจยิโกติ ปตฺติยายิตพฺโพฯ อพฺภสมํ ปุถุลภาเวนฯ นิปฺโปเถนฺโตติ นิมฺมทฺเทนฺโตฯ สณฺหกรณียํ อติสณฺหํ ปิสนฺโต นิสทโปโต วิย ปิสนฺโตฯ

ธมฺมจริยาติอาทิตฺตมฺปิ สีสํ เจลญฺจ อชฺฌุเปกฺขิตฺวา สมฺมาปฏิปตฺติ เอว กาตพฺพา ตสฺสา เอว ปรโลเก ปติฏฺฐาภาวโตฯ

อาจิกฺขามีติ กเถมิ, กเถนฺโต จ ยถา ตมตฺถํ สมฺมเทว ราชา ชานาติ, เอวํ ชานาเปมีติ ฯ นิปฺผตฺติ ยุทฺเธน กาตพฺพอตฺถสิทฺธิฯ วิสิโนติ พนฺธติ ยถาธิปฺเปตํ จิตฺตํ เอเตนาติ วิสโย, สมตฺถภาโวฯ มนฺตสมฺปนฺนาติ สมฺปนฺนราชมนฺตาฯ มหาอมจฺจาติ มโหสธาทิสทิสา นีติสตฺถเฉกา อมจฺจปุริสาฯ อุปลาเปตุนฺติ ปเรสํ อนฺตเร วิโรธตฺถํ สงฺคณฺหิตุํฯ

ทฺเวเยว ปพฺพตาติ ปพฺพตสทิสา ทฺเวเยว คหิตาฯ ราโชวาเทติ ราโชวาทสุตฺเตฯ อาคตาว ตตฺตนฺติยา อนุรูปตฺถํฯ วิลุมฺปมานาติ อิติ-สทฺโท อาทิอตฺโถฯ วิปตฺตีติ โภคปริหานาทิวินาโสฯ หตฺถิยุทฺธาทีหิ ชรามรณํ ชินิตุํ น สกฺกา สตฺตสฺส อวิสยภาวโตฯ เยน ปน ชินิตุํ สกฺกา, ตํ ทสฺเสนฺโต ภควา ‘‘พุทฺเธ…เป.… นิเวสเย’’ติ อาหฯ รตนตฺตเย หิ สทฺธา นิวิฏฺฐา มูลชาตา ปติฏฺฐิตา เอกนฺตโต ชรามรณวิชยาย โหติฯ เตนาห ‘‘ตสฺมา สทฺธ’’นฺติฯ

ปพฺพตูปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ตติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย

โกสลสํยุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

4. มารสํยุตฺตํ

1. ปฐมวคฺโค