เมนู

ปริคยฺหตีติ ปริคฺคโหติ อาห ‘‘ปริคฺคหิตํ วตฺถุ’’นฺติฯ อนฺวาย อุปนิสฺสาย ชีวนฺตีติ อนุชีวิโนฯ สพฺพเมตนฺติ ธนธญฺญาทิสพฺพํ เอตํ ยถาวุตฺตปริคฺคหวตฺถุํฯ นิกฺขิปฺปคามินนฺติ นิกฺขิปิตพฺพตาคามินํฯ นิกฺขิปิตพฺพสภาวํ โหตีติ อาห ‘‘นิกฺขิปฺปสภาว’’นฺติฯ ปหาย คมนียนฺติ อยเมตฺถ อตฺโถติ อาห ‘‘ปริจฺจชิตพฺพสภาวเมวา’’ติฯ

ทุติยอปุตฺตกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยวคฺโค

1. ปุคฺคลสุตฺตวณฺณนา

[132] ‘‘นีเจ กุเล ปจฺจาชาโต’’ติอาทิ อปฺปกาสนภาเวน ตมตีติ ตโม, เตน ตเมน ยุตฺโตติ ตโม ปุคฺคโล วุจฺจติ, ตํโยคโต ปุคฺคลสฺส ตพฺโพหาโร ยถา ‘‘มจฺเฉรโยคโต มจฺเฉโร’’ติฯ ตสฺมา ตโมติ อปฺปกาสนภาเวน ตโม ตมภูโต อนฺธกาโร วิย ชาโต, อนฺธการตฺตํ วา ปตฺโตติ อตฺโถฯ วุตฺตลกฺขณํ ตมเมว ปรมฺปรโต อยนํ คติ นิฏฺฐา เอตสฺสาติ ตมปรายโณ, ตมปรายณตํ วา ปตฺโตติ อตฺโถฯ ญาเยนปิ ตมคฺคหเณน ขนฺธตโมว กถิโต, น อนฺธการตโมฯ ขนฺธตโมติ จ สมฺปตฺติรหิตา ขนฺธปวตฺติเยว ทฏฺฐพฺพาฯ ‘‘อุจฺเจ กุเล ปจฺจาชาโต’’ติอาทิ ปกาสนภาเวน โชเตตีติ โชติ, เตน โชตินา ยุตฺโตติอาทิ สพฺพํ ตเม วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ อิตเร ทฺเวติ โชติตมปรายโณ โชติโชติปรายโณติ อิตเร ทฺเว ปุคฺคเลฯ

เวณุเวตฺตาทิเกหิ เปฬาทิการกา วิลีวการกาฯ มิคมจฺฉาทีนํ นิสาทนโต เนสาทา, มาควิกมจฺฉพนฺธาทโยฯ รเถสุ จมฺเมน หนนกรณโต รถการา จมฺมการา วุตฺตาฯ ‘‘ปุ’’ อิติ กรีสสฺส นามํ, ตํ กุเสนฺติ อปเนนฺตีติ ปุกฺกุสา, ปุปฺผฉฑฺฑกาฯ ทุพฺพณฺโณติ วิรูโปฯ

โอโกฏิมโกติ อาโรหาภาเวน เหฏฺฐิมโกฏิโก, รสฺสกาโยติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ลกุณฺฑโก’’ติฯ ลกุ วิย ฆฏิกา วิย เฑติ ปวตฺตตีติ หิ ลกุณฺฑโก, รสฺโสฯ กณติ นิมีลตีติ กาโณฯ ตํ ปนสฺส นิมีลนํ เอเกน อกฺขินา ทฺวีหิปิ วาติ อาห ‘‘เอกกฺขิกาโณ วา อุภยกฺขิกาโณ วา’’ติฯ กุณนํ กุโณ, หตฺถเวกลฺลํ, โส เอตสฺส อตฺถีติ กุณีฯ ขญฺโช วุจฺจติ ปาทวิกโลฯ เหฏฺฐิมกายสงฺขาโต สรีรสฺส ปกฺโข ปเทโส หโต อสฺสาติ ปกฺขหโตฯ เตนาห ‘‘ปีฐสมฺปี’’ติฯ ปทีเป ปทีปเน เอตพฺพํ เนตพฺพนฺติ ปทีเปยฺยํ, เตลกปลฺลาทิอุปกรณํฯ วุตฺตนฺติ อฏฺฐกถายํ วุตฺตํฯ

อาคมนวิปตฺตีติ อาคมนฏฺฐานวเสน วิปตฺติ อาคโม เอตฺถาติ กตฺวาฯ ปุพฺพุปฺปนฺนปจฺจยวิปตฺตีติ ปฐมุปฺปนฺนปจฺจยวเสน วิปตฺติฯ จณฺฑาลาทิสภาวา หิสฺส มาตาปิตโร ปฐมุปฺปนฺนปจฺจยา, ปฐมุปฺปตฺติยา วา ปจฺจยา, เตเหวสฺส วิปตฺติ เอว, น สมฺปตฺติฯ ปวตฺตปจฺจยวิปตฺตีติ ปวตฺเต สุขปจฺจยวิปตฺติฯ ตาทิเส นิหีนกุเล อุปฺปนฺโนปิ โกจิ วิภวสมฺปนฺโน สิยา, อยํ ปน ทุคฺคโต ทุรูโป โหติฯ อาชีวุปายวิปตฺตีติ อาชีวนุปายวเสน วิปตฺติฯ สุเขน หิ ชีวิกํ ปวตฺเตตุํ อุปายภูตา หตฺถิสิปฺปาทโย อิมสฺส นตฺถิ, ปุปฺผฉฑฺฑกสิลาโกฏฺฏนาทิกมฺมํ ปน กตฺวา ชีวิกํ ปวตฺเตติฯ เตนาห ‘‘กสิรวุตฺติเก’’ติฯ อตฺตภาววิปตฺตีติ อุปธิวิปตฺติฯ ทุกฺขการณสมาโยโคติ กายิกเจตสิกทุกฺขุปฺปตฺติยา ปจฺจยสโมธานํฯ สุขการณวิปตฺตีติ สุขปจฺจยปริหานิฯ อุปโภควิปตฺตีติ อุปโภคสุขสฺส วินาโส อนุปลทฺธิฯ โชติ เจว โชติปรายณภาโว จ สุกฺกปกฺโข

ทสหิ อกฺโกสวตฺถูหีติ ลกฺขณวจนํ เอตํ ยถา ‘‘ยทิ เม พฺยาธิตา โหนฺติ, ทาตพฺพมิทโมสธ’’นฺติ, ตสฺมา ทสหิ อกฺโกสวตฺถูหิ, ตตฺถ วา เยน เกนจิ ปริภาสตีติ อตฺโถฯ เอกคฺคจิตฺโตติ ทานํ ทาตุํ อเปกฺขิตตาย สมาหิตจิตฺโตฯ

ปุคฺคลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อยฺยิกาสุตฺตวณฺณนา

[133] ชราชิณฺณาติ ชราย ชิณฺณาฯ เตน ปากฏชราย มตฺถกปฺปตฺติมาหฯ วโยวุฑฺฒาติ วยสา วุฑฺฒาฯ เตน ปจฺฉิมวยสฺส โอสกฺกสมฺปวตฺติํ วทติฯ ชาติมหลฺลิกาติ ชาติมหตฺตคตาฯ จิรกาลํ อติกฺกนฺตาติ ทฺเว ตโย ราชปริวฏฺเฏ วีติวตฺตาฯ วโย-สทฺโท สาธารณวจโนปิ ชิณฺณสทฺทสนฺนิธานโต โอสานวยํ เอว วทตีติ อาห ‘‘ปจฺฉิมวยํ สมฺปตฺตา’’ติฯ อยฺยิกาติ มาตามหิํ สนฺธาย วทติฯ หตฺถี เอว รตนภูโต หตฺถิรตนนฺติ อาห ‘‘สตสหสฺสคฺฆนเกนา’’ติอาทิฯ สพฺพานิ ตานีติ กุมฺภการภาชนานิ, เตหิ สทฺธิํ สตฺตสนฺตานสฺส ปมาณํ ทสฺเสนฺโต ‘‘เตสุ หี’’ติอาทิมาห, ตํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

อยฺยิกาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ