6. มลฺลิกาสุตฺตวณฺณนา

[127] เอกจฺจาติ ปณฺฑิตา สปญฺญาฯ เสยฺยาติ วราฯ คาถาสุขตฺถํ สสุรสทฺทโลปํ กตฺวา ‘‘สสฺสุเทวา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘สสฺสุสสุรเทวตา’’ติฯ ทิสาเชฏฺฐกาติ จตูสุปิ ทิสาสุ เชฏฺฐกสีเสน หิ โลกํ วทติฯ ตาทิสายาติ ตถารูปาย เมธาวิตาทิคุณวุตฺติยาฯ สุภริยายาติ สุเขตฺตภูตาย สุนฺทริตฺถิยาติ อตฺโถฯ

มลฺลิกาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อปฺปมาทสุตฺตวณฺณนา

[128] สมธิคฺคยฺหาติ สมฺมา อติวิย คเหตฺวา, ญาเยน วิเสสโต คณฺหิตฺวาฯ การาปกอปฺปมาโทติ ติณฺณํ ปุญฺญกิริยวตฺถูนํ ปวตฺตกอปฺปมาโทฯ สมวธานนฺติ สมวโรธํ อนฺโตคธํฯ อุปกฺเขปนฺติ พหิ อหุตฺวา ปกฺขิปิตพฺพตํฯ เสสปทชาตานิ วิย อว…เป.… ธมฺมา สปฺปเทสตฺตาฯ อปฺปมาเท สโมธานํ คจฺฉนฺติ ตสฺส นิปฺปเทสตฺตาฯ อคฺคํ เสฏฺฐํ มหนฺตํ เสสธมฺมานํ อปฺปมาโทฯ ปฏิลาภกฏฺเฐนาติ อธิคมเหตุตายฯ โลกิโยปิ สมาโนติ กามาวจโรปิ สมาโนฯ มหคฺคตานุตฺตรานํ ปุพฺพภาเค ปวตฺตอปฺปมาโท หิ อิธาธิปฺเปโตฯ

ปสํสนฺติ ปณฺฑิตาติ โยชนาฯ อปฺปมาทสฺส ปาสํสภาเว เอกนฺตโต กตฺตพฺพตาย ปน ‘‘เอตานี’’ติอาทินา การณํ อาหฯ อิมิสฺสา โยชนาย ‘‘ปุญฺญกิริยาสู’’ติ ปทสฺส ‘‘อปฺปมตฺโต’’ติ อิมินา สมฺพนฺโธฯ ยสฺมา ปณฺฑิตา อปฺปมาทํ ปสํสนฺติ, ยสฺมา จ ปุญฺญกิริยาสุ อปฺปมตฺโต อุโภ อตฺเถ อธิคฺคณฺหาติ, ตสฺมา อายุอาทีนิ ปตฺถยนฺเตน อปฺปมาโทว กาตพฺโพติฯ ทุติยโยชนาย ปน ปณฺฑิตา อปฺปมาทํ ปสํสนฺติฯ กตฺถ? ปุญฺญกิริยาสุฯ กสฺมาติ เจ? อปฺปมตฺโตติอาทิฯ เตนาห ‘‘ยสฺมา…เป.… อตฺโถ’’ติฯ อตฺถปฏิลาภาติ ทิฏฺฐธมฺมิกาทิหิตปฏิลาภาฯ

อปฺปมาทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. กลฺยาณมิตฺตสุตฺตวณฺณนา

[129] สีลาทิคุณสมนฺนาคโต กลฺยาโณ ภทฺทโก มิตฺโต เอตสฺสาติ กลฺยาณมิตฺโต, ตสฺส ธมฺโม กลฺยาณมิตฺตสฺเสว สฺวาขาโต นาม โหติ สุตฺวา กตฺตพฺพกิจฺจสฺส สาธนโตฯ เตนาห ‘‘อตฺถํ ปูเรตี’’ติฯ อิตรสฺสาติ ปาปมิตฺตสฺสฯ เตนาติ อตฺถปูรเณนฯ เอตนฺติ ‘‘โส จ โข กลฺยาณมิตฺตสฺสา’’ติ เอตํ วจนํฯ เทสนาธมฺโมติ ปริยตฺติธมฺโมฯ โส หิ กลฺยาณมิตฺตโต ปจฺจกฺขโต ลทฺธพฺโพ, อิตเร ตทุปนิสฺสยา ปจฺจตฺตปุริสกาเรหิ, เตน ลทฺธพฺโพ กลฺยาณมิตฺโตติ เอวมตฺโถ คเหตพฺโพฯ สาวกโพธิสตฺตวเสน เหสา เทสนา อาคตาฯ น หิ เสสโพธิสตฺตานํ ปโรปเทเสน ปโยชนํ อตฺถิฯ

อุปฑฺฒํ กลฺยาณมิตฺตโตติ พฺรหฺมจริยํ จรนฺตสฺส อุปฑฺฒคุโณ กลฺยาณมิตฺตโต ลทฺธพฺโพฯ อุปฑฺฒํ ปจฺจตฺตปุริสการโตติ อิตรํ อุปฑฺฒํ ญาณํ ปฏิปชฺชนฺตสฺส อตฺตโน ปุริสการโตฯ โลเกปิ ปากโฏยมตฺโถ ‘‘อาจริยโต อุปฑฺฒํ, ปจฺจตฺตปุริสการโต อุปฑฺฒํ ลทฺธพฺพา เตวิชฺชตา’’ติ, ตสฺมา เถโร ตถา จินฺเตสิฯ นิปฺปเทสนฺติ อนวเสสโตฯ ตโตติ กลฺยาณมิตฺตโตฯ อุปฑฺฒํ อาคจฺฉตีติ อุปฑฺฒคุโณ ปฏิปชฺชนฺตํ อุปคจฺฉติฯ พหูหิ ปุริเสหิฯ วินิพฺโภโค วิเวจนํ นตฺถิ เอกชฺฌํ อตฺถสฺส วิเวเจตุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตาฯ เอสาติ ปรโตโฆสปจฺจตฺตปุริสการโต จ สิชฺฌมาโน อตฺโถฯ เอตฺตกนฺติ เอตฺตโก ภาโคฯ ยทิ น สกฺกา ลทฺธุํ, อถ กสฺมา อุปฑฺฒนฺติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘กลฺยาณมิตฺตตายา’’ติอาทิฯ สมฺมาทิฏฺฐิอาทีสุ น สกฺกา ลทฺธุํฯ อสกฺกุเณยฺเย สกลมฺปิ น สมฺภวติ ปรโตโฆสมตฺเตน เตสํ อสิชฺฌนโต, ปธานเหตุภาวทีปนตฺถํ ปน ‘‘สกลเมวา’’ติ วุตฺตํฯ ปุพฺพภาคปฏิลาภงฺคนฺติ ปุพฺพภาเค ปฏิลทฺธพฺพการณํ กลฺยาณมิตฺตสฺส อุปเทเสน วินา เตน อุตฺตริ วิเสสโต อลทฺธพฺพโตฯ อตฺถโตติ ปรมตฺถโตฯ ‘‘กลฺยาณมิตฺตํ…เป.… จตฺตาโร ขนฺธา’’ติ วตฺวา สุตฺวาติ อตฺโถฯ เต ปน สีลาทโย สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนาติ อาห ‘‘สงฺขารกฺขนฺโธติปิ วทนฺติเยวา’’ติฯ

มาเหวนฺติ มา อห เอวนฺติ เฉโท, อหาติ นิปาตมตฺตํ, มาติ ปฏิเสเธ นิปาโตฯ เตนาห ‘‘มา เอวํ อภณี’’ติฯ