3. โทณปากสุตฺตวณฺณนา

[124] ‘‘โทณปากกุร’’นฺติ เอตฺถ วิภตฺติโลปํ กตฺวา นิทฺเทโสติ อาห ‘‘โทณปากํ กุร’’นฺติฯ โทณสฺสาติ จตุนฺนํ อาฬฺหกานํ, โสฬสนาฬีนนฺติ อตฺโถฯ ตทุปิยนฺติ ตทนุรูปํ, ตสฺส วุตฺตปริมาณสฺส อนุจฺฉวิกนฺติ อตฺโถฯ ปุพฺเพติ ตํทิวสโต ปุริมตรทิวเสสุฯ พลวาติ มหาฯ ภตฺตปริฬาโหติ ภตฺตสมฺมทเหตุโกฯ อสฺส รญฺโญ อุโภสุ ปสฺเสสุ คหิตตาลวณฺฏา พีชนฺติ ยมกตาลวณฺเฏหิฯ ผาสุวิหารนฺติ โภชเน มตฺตญฺญุตาย ลทฺธพฺพสุขวิหารํฯ โภชนมตฺตญฺญู หิ สุขวิหาโร โหติฯ เตนาห ‘‘ตนุกสฺส ภวนฺติ เวทนา, สณิกํ ชีรติ อายุ ปาลย’’นฺติฯ

ตนุกสฺสาติ ตนุกา อสฺส ปุคฺคลสฺส, ภุตฺตปจฺจยา วิสภาคเวทนา น โหนฺตีติ อตฺโถฯ สณิกนฺติ มนฺทํ มุทุกํ, อปริสฺสยเมวาติ อตฺโถฯ ชีรตีติ ปริภุตฺตาหาโร ปจฺจติฯ อายุปาลยนฺติ นิโรโธ อเวทโน ชีวิตํ รกฺขนฺโตฯ อถ วา สณิกํ ชีรตีติ โส โภชเน มตฺตญฺญู ปุคฺคโล ปริมิตาหารตาย สณิกํ จิเรน ชีรติ ชรํ ปาปุณาติ ชีวิตํ ปาเลนฺโตฯ

ปริยาปุณิตฺวาติ เอตฺถ ยถา สพฺพํ โส ปริยาปุณิ, ตโต ปรญฺจ ยถา ปฏิปชฺชิ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘รญฺญา สทฺธิ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ตาวตเก ตณฺฑุเล หาเรยฺยาสิ ตทุปิยญฺจ พฺยญฺชนนฺติ อาเนตฺวา สมฺพนฺโธฯ

ปุริสภาโค เอสาติ มชฺฌิเมน ปุริเสน ภุญฺชิตพฺพภาโค เอโส, ยทิทํ นาฬิโกทนมตฺตํฯ สลฺลิขิตสรีรตาติ ภมํ อาโรเปตฺวา อุลฺลิขิตสฺส วิย สพฺพปริฬาหวูปสมสฺส ปุถุลตาปคตสรีรสฺสฯ สีลํ สมฺปรายิกตฺโถติ วุตฺตํ, กุโต ปเนตฺถ สีลนฺติ อาห ‘‘โภชเน’’ติอาทิฯ สีลงฺคํ นาม โหตีติ จตุปาริสุทฺธิสีลสฺส อวยโว เอโก ภาโค โหติฯ

โทณปากสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปฐมสงฺคามสุตฺตวณฺณนา

[125] เวเทน ญาเณน อีหติ อิริยตีติ เวเทหี, โกสลราชภคินี อชาตสตฺตุโน มาตา, สา กิร สมฺปชญฺญชาติกาฯ เตนาห ‘‘ปณฺฑิตาธิวจน’’นฺติ, จตฺตาริ องฺคานิ เอติสฺสนฺติ จตุรงฺคินีฯ ทฺวินฺนํ รชฺชานนฺติ กาสิกรชฺชมคธรชฺชานํ อนฺตเร, โส ปน คาโม กาสิกรชฺโชฯ

ปาปาติ ลามกา นิหีนาจาราฯ เมชฺชติ สินิยฺหตีติ เมตฺติ, สา เอเตสุ อตฺถีติ มิตฺตาฯ สห อยนฺติ ปวตฺตนฺตีติ สหายาฯ สมฺปวงฺกนฺติ สุฏฺฐุ โอนตํฯ ชยการณํ ทิสฺวา อาห, ตถา หิ ‘‘อชฺช อิมํ รตฺติํ ทุกฺขํ เสตี’’ติ กาลปริจฺเฉทวเสน วุตฺตํฯ เวริฆาโต นาม เวริปุคฺคเล สตีติ อาห ‘‘เวริปุคฺคลํ ลภตี’’ติฯ

ปฐมสงฺคามสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ทุติยสงฺคามสุตฺตวณฺณนา

[126] สุณาถาติ ‘‘วตฺวา’’ติ วจนเสโสฯ อุปกปฺปตีติ สมฺภวติฯ สยฺหํ โหตีติ กาตุํ สกฺกา โหติฯ ‘‘ยทา จญฺเญ’’ติ จ-กาโร นิปาตมตฺตนฺติ อาห ‘‘ยทา อญฺเญ’’ติฯ วิลุมฺปนฺตีติ วินาสํ อจฺฉินฺทนํ กโรนฺติฯ วิลุมฺปียตีติ วิลุตฺตปรสนฺตกสฺส อสกตฺตา ปุคฺคโล ทิฏฺฐธมฺมิกํ กมฺมผลํ ปฏิสํเวเทนฺโต วิย สยมฺปิ ปเรน วิลุมฺปียติ, ธนชานิํ ปาปุณาติฯ ‘‘การณ’’นฺติ หิ มญฺญตีติ ปาปกิริยํ อตฺตโน หิตาวหํ การณํ กตฺวา มญฺญติฯ ชยนฺโต ปุคฺคโล ‘‘อิทํ นาม ชินามี’’ติ มญฺญมาโน สยมฺปิ ตโต ปราชยํ ปาปุณาติฯ ฆฏฺเฏตารนฺติ ปาปกมฺมวิปากํฯ กมฺมวิวฏฺเฏนาติ กมฺมสฺส วิวฏฺฏเนน, ปจฺจยลาเภน ลทฺธาวสเรน วิวฏฺเฏตฺวา วิคมิเตน กมฺเมนาติ อตฺโถฯ

ทุติยสงฺคามสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ