6. อปฺปกสุตฺตวณฺณนา

[117] อุฬารสทฺโท เสฏฺเฐ พหุเก จ ทิสฺสตีติ อาห ‘‘ปณีเต จ พหุเก จา’’ติฯ มานมชฺชเนนาติ มานวเสน มทปฺปตฺติยาฯ อติกฺกมนฺติ สาธุมริยาทวีติกฺกมลกฺขณํ โทสํฯ กูโฏ ปาโสฯ

อปฺปกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อฑฺฑกรณสุตฺตวณฺณนา

[118] ยสฺมา กามนิมิตฺตํ สตฺโต สมฺปชานมุสา ภาสติ, ตสฺมา กามา ตสฺส ปติฏฺฐา ปจฺจโย การณนฺติ อาห ‘‘กามเหตู’’ติอาทิฯ ภทฺรมุขสีเสน วิฏฏุภํ ภทฺโรปจาเรน อุปจรตีติ อตฺโถ, วินิจฺฉโย กรียติ เอตฺถาติ อฑฺฑกรณํ, วินิจฺฉยฏฺฐานํฯ ขิปฺปนฺติ กูฏํ, มจฺฉขิปฺปนฺติปิ วฏฺฏติฯ โอฑฺฑิตนฺติ โอฑฺฑนวเสน ผลํ ปาปิตํฯ

อฑฺฑกรณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. มลฺลิกาสุตฺตวณฺณนา

[119] ‘‘กสฺมา ปุจฺฉตี’’ติ? ปุจฺฉาการณํ โจเทตฺวา สมุทยโต ปฏฺฐาย ทสฺเสตุํ ‘‘อยํ กิร มลฺลิกา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ มาลารามํ คนฺตฺวาติ อตฺตโน ปิตุ มาลารามํ รกฺขณตฺถญฺเจว อวเสสปุปฺผคฺคหณตฺถญฺจ คนฺตฺวาฯ กาสิคาเมติ กาสิรฏฺฐสฺส คาเมฯ โส กิร คาโม มหาโกสลราเชน อตฺตโน ธีตุยา ปติฆรํ คจฺฉนฺติยา ปุปฺผมูลตฺถาย ทินฺโน, ตํนิมิตฺตํฯ ภาคิเนยฺเยน อชาตสตฺตุนาฯ ตสฺสาติ รญฺโญ ปเสนทิสฺสฯ สาติ มลฺลิกาฯ นิวตฺติตุนฺติ ตสฺสา ธมฺมตาย นิวตฺติตุํ ตสฺสา วจนํ ปฏิกฺขิปิตุํฯ เนวชฺฌคาติ วตฺตมานตฺเถ อตีตวจนนฺติ อาห ‘‘นาธิคจฺฉตี’’ติฯ ปุถุ อตฺตาติ เตสํ สตฺตานํ อตฺตาฯ

มลฺลิกาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ยญฺญสุตฺตวณฺณนา

[120] ถูณนฺติ ยญฺญูปตฺถมฺภํฯ อุปนีตานิ ยญฺญํ ยชิตุํ อารมฺภายฯ เอตฺตาวตาติ ‘‘อิธ, ภนฺเต…เป.… รุทมานา ปริกมฺมานิ กโรนฺตี’’ติ เอตฺตเกน ปาเฐนฯ สนฺนิฏฺฐานนฺติ ‘‘นํ อิตฺถิํ ลภิสฺสามิ นุ โข, น นุ โข ลภิสฺสามี’’ติ นิจฺฉยํ อวินฺทนฺโต น ญายนฺโตฯ เผณุทฺเทหกนฺติ ยถา ยตฺถ กุถิเต เผณํ อุทฺเทหติ น อุปธียติ, เอวํ อเนกวารํ เผณํ อุฏฺฐาเปตฺวาฯ ตํ ทิวสนฺติ ตสฺมิํ รญฺญา นิทฺทํ อลภิตฺวา ทุกฺขเสยฺยทิวเสฯ อาโลกํ โอโลเกตฺวาติ โลหกุมฺภิมุขวฏฺฏิสีเส ปตฺเต ตตฺถ มหนฺตํ อาโลกํ โอโลเกตฺวาฯ อตฺตาโน วจนํ รญฺโญ ปวตฺติญาปนตฺถํฯ มหาสทฺโท อุทปาทิ ‘‘เอวรูปํ ยญฺญํ ราชา การาเปตี’’ติฯ วตฺตุกาโม อโหสิ, วตฺตุญฺจ ปน อวิสหนฺโต ‘‘ส’’ อิติ วตฺวา โลหกุมฺภิยํ นิมุคฺโคฯ อิมํ คาถํ วตฺตุกาโม อโหสีติ อยํ ปเนตฺถ สมฺพนฺโธฯ เอส นโย เสสปททฺวเยปิฯ ธมฺมเภริํ จราเปสุํ ‘‘โกจิ กญฺจิ ปาณํ มา หนตู’’ติฯ โส อิตฺถิสามิโก ปุริโส โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ อตฺตโน อุปนิสฺสยสมฺปตฺติยา สตฺตุ จ เทสนาวิลาสสมฺปตฺติยา, ราชา ปน มหาโพธินิรุชฺฌนสภาวตฺตา กิญฺจิ วิเสสํ นาธิคจฺฉิฯ

สงฺคหวตฺถูนีติ โลกสฺส สงฺคหการณานิฯ นิปฺผนฺนสสฺสโต นวภาเค กสฺสกสฺส ทตฺวา รญฺญํ เอกภาคคฺคหณํ ทสมภาคคฺคหณํฯ เอวํ กสฺสกา หฏฺฐตุฏฺฐา สสฺสานิ สมฺปาเทนฺตีติ อาห ‘‘สสฺสสมฺปาทเน เมธาวิตาติ อตฺโถ’’ติฯ ตโต โอรภาเค กิร ฉภาคคฺคหณํ ชาตํฯ ฉมาสิกนฺติ ฉนฺนํ ฉนฺนํ มาสานํ ปโหนกํฯ ปาเสตีติ ปาสคเต วิย กโรติฯ วาจาย ปิยสฺส ปิยกรสฺส กมฺมํ วาจาเปยฺยํฯ สพฺพโส รฏฺฐสฺส อิทฺธาทิภาวโต เขมํฯ นิรพฺพุทํ โจริยาภาวโตฯ อิทญฺหิ รฏฺฐํ อโจริยํ นิรคฺคฬนฺติ วุจฺจติ อปารุตฆรภาวโตฯ

อุทฺธํมูลกํ กตฺวาติ อุมฺมูลํ กตฺวาฯ ทฺวีหิ ปริยญฺเญหีติ มหายญฺญสฺส ปุพฺพภาเค ปจฺฉา จ ปวตฺเตตพฺเพหิ ทฺวีหิ ปริวารยญฺเญหิฯ