สุนฺทราธิวจนํ วา เอตํ ‘‘สพฺภี’’ติ ปทํ อปาปตาทีปนโต, สพฺภิธมฺมภูตนฺติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘วิราโค เตสํ อคฺคมกฺขายติ (อิติวุ. 90; อ. นิ. 4.34), น เตน ธมฺเมน สมตฺถิ กิญฺจี’’ติ (ขุ. ปา. 6.4; สุ. นิ. 227) จฯ

ชรามรณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปิยสุตฺตวณฺณนา

[115] รหสิ คตสฺสาติ ชนสมฺพาธโต อปกฺกนฺตสฺสฯ นิลีนสฺส เตเนว ชนวิเวเกน เอกมนฺตํ นิสชฺชาย เอกีภาเวน ปฏิสลฺลีนสฺส วิยฯ เตนาห ‘‘เอกีภูตสฺสา’’ติฯ สพฺพญฺญุภาสิตํ กโรนฺโต อาห ตสฺส วจนํ ‘‘เอวเมต’’นฺติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตสฺส วจนํ ตถาปจฺจนุภาสนฺโตฯ อนฺตเกนาธิปนฺนตฺตา เอว เขตฺตวตฺถุหิรญฺญสุวณฺณาทิ มานุสํ ภวํ ชหโตฯ อนุคนฺติ อนุคตํ, ตเมว อนุคามีติ อตฺโถฯ นิจยนฺติ อุปรูปริ วฑฺฒิยา นิจิตภูตํฯ สมฺปรายิกนฺติ สมฺปราย หิตํฯ

ปิยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อตฺตรกฺขิตสุตฺตวณฺณนา

[116] ปีทหนนฺติ สํยมนํฯ กมฺมปถเภทํ อปฺปตฺตสฺสาติ สุปินกาโล วิย ปวตฺติมตฺตตาย กมฺมปถวิเสสํ อคตสฺสฯ กมฺมสฺสาติ อกุสลกมฺมสฺสฯ สํวรนฺติ สํวรภาวํ ทสฺเสติ, อิตรสฺส ปน สํวรภาโว ปุริเมหิ ตีหิ ปเทหิ ทสฺสิโตวาติฯ โอตฺตปฺปมฺปิ คหิตเมว ตทวินาภาวโตฯ น หิ ปาปชิคุจฺฉนํ ปาปอุตฺราสรหิตํ, อุตฺราโส วา ปาปชิคุจฺฉนรหิโต อตฺถีติฯ

อตฺตรกฺขิตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อปฺปกสุตฺตวณฺณนา

[117] อุฬารสทฺโท เสฏฺเฐ พหุเก จ ทิสฺสตีติ อาห ‘‘ปณีเต จ พหุเก จา’’ติฯ มานมชฺชเนนาติ มานวเสน มทปฺปตฺติยาฯ อติกฺกมนฺติ สาธุมริยาทวีติกฺกมลกฺขณํ โทสํฯ กูโฏ ปาโสฯ

อปฺปกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อฑฺฑกรณสุตฺตวณฺณนา

[118] ยสฺมา กามนิมิตฺตํ สตฺโต สมฺปชานมุสา ภาสติ, ตสฺมา กามา ตสฺส ปติฏฺฐา ปจฺจโย การณนฺติ อาห ‘‘กามเหตู’’ติอาทิฯ ภทฺรมุขสีเสน วิฏฏุภํ ภทฺโรปจาเรน อุปจรตีติ อตฺโถ, วินิจฺฉโย กรียติ เอตฺถาติ อฑฺฑกรณํ, วินิจฺฉยฏฺฐานํฯ ขิปฺปนฺติ กูฏํ, มจฺฉขิปฺปนฺติปิ วฏฺฏติฯ โอฑฺฑิตนฺติ โอฑฺฑนวเสน ผลํ ปาปิตํฯ

อฑฺฑกรณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. มลฺลิกาสุตฺตวณฺณนา

[119] ‘‘กสฺมา ปุจฺฉตี’’ติ? ปุจฺฉาการณํ โจเทตฺวา สมุทยโต ปฏฺฐาย ทสฺเสตุํ ‘‘อยํ กิร มลฺลิกา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ มาลารามํ คนฺตฺวาติ อตฺตโน ปิตุ มาลารามํ รกฺขณตฺถญฺเจว อวเสสปุปฺผคฺคหณตฺถญฺจ คนฺตฺวาฯ กาสิคาเมติ กาสิรฏฺฐสฺส คาเมฯ โส กิร คาโม มหาโกสลราเชน อตฺตโน ธีตุยา ปติฆรํ คจฺฉนฺติยา ปุปฺผมูลตฺถาย ทินฺโน, ตํนิมิตฺตํฯ ภาคิเนยฺเยน อชาตสตฺตุนาฯ ตสฺสาติ รญฺโญ ปเสนทิสฺสฯ สาติ มลฺลิกาฯ นิวตฺติตุนฺติ ตสฺสา ธมฺมตาย นิวตฺติตุํ ตสฺสา วจนํ ปฏิกฺขิปิตุํฯ เนวชฺฌคาติ วตฺตมานตฺเถ อตีตวจนนฺติ อาห ‘‘นาธิคจฺฉตี’’ติฯ ปุถุ อตฺตาติ เตสํ สตฺตานํ อตฺตาฯ

มลฺลิกาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ