อายุตฺตาติ ทสฺสเนน สํยุตฺตา ฯ ปวิเวกิยนฺติ กปฺปกวตฺถภุญฺชนเสนาสเนหิ ปวิวิตฺตภาวํฯ เตนาห ‘‘เต กิรา’’ติอาทิฯ รูเป นิวิฏฺฐาติ จกฺขุรูปธมฺเม อภินิวิฏฺฐาฯ เตนาห ‘‘ตณฺหาทิฏฺฐีหิ ปติฏฺฐิตา’’ติฯ เทวโลกปตฺถนกามาติ เทวโลกสฺเสว อภิปตฺถนกามาฯ มรณธมฺมตาย มาติยาฯ เตนาห ‘‘มาติยาติ มจฺจา’’ติฯ ปรโลกตฺถายาติ ปรสมฺปตฺติภาวาย โลกสฺส อตฺถายฯ

ปภาสวณฺณาติ ปภาย สมานวณฺณาฯ เกสํ ปภายาติ อาห ‘‘จนฺโทภาสา’’ติอาทิฯ สชฺฌาราคปภาสวณฺณา อินฺทธนุปภาสวณฺณาติ ปจฺเจกํ โยชนาฯ อาโม อามคนฺโธ เอตสฺส อตฺถีติ อามิสํฯ วธายาติ วิทฺธํสิตุํฯ รูปาติ รูปายตนาทิรูปิธมฺมาฯ

ราชคหสมีปปฺปวตฺตีนํ ราชคหิยานํฯ ‘‘เสโต’’ติ เกลาสกูโฏ อธิปฺเปโตติ อาห ‘‘เสโตติ เกลาโส’’ติฯ เกนจิ น ฆฏฺเฏตีติ อฆํ, อนฺตลิกฺขนฺติ อาห ‘‘อฆคามีนนฺติ อากาสคามีน’’นฺติฯ อุทกํ ธียติ เอตฺถาติ อุทธิ, มโหทธิฯ วิปุโลติ เวปุลฺลปพฺพโตฯ หิมวนฺตปพฺพตานนฺติ หิมวนฺตปพฺพตภาคานํฯ พุทฺโธ เสฏฺโฐ สีลสมาธิปญฺญาวิมุตฺติวิมุตฺติญาณทสฺสนาทีหิ สพฺพคุเณหิฯ

นานาติตฺถิยสาวกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ตติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย

เทวปุตฺตสํยุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

3. โกสลสํยุตฺตํ

1. ปฐมวคฺโค

1. ทหรสุตฺตวณฺณนา

[112] ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทีติ ภควโต คุเณ อชานนฺโต โกสลราชา อตฺตโน ขตฺติยมาเนน เกวลํ ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิฯ ปฐมาคเต หิ สตฺถริ ตสฺส สมฺโมทิตาการํ ทสฺเสตุํ ‘‘ยถา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ยถา ขมนียาทีนิ ปุจฺฉนฺโตติ ยถา ภควา ‘‘กจฺจิ เต, มหาราช, ขมนียํ, กจฺจิ ยาปนีย’’นฺติอาทินา เตน รญฺญา สทฺธิํ ปฐมํ ปวตฺตโมโท อโหสิ ปุพฺพภาสิตาย, ตทนุกรเณน เอวํ โสปิ ราชา ภควตา สทฺธิํ สมปฺปวตฺตโมโท อโหสีติ โยชนาฯ ตํ ปน สมปฺปวตฺตโมทนํ อุปมาย ทสฺเสตุํ ‘‘สีโตทกํ วิยา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ สมฺโมทิตนฺติ สํสนฺทิตํ เอกีภาวนฺติ สมฺโมทนกิริยาย สมานตํ เอกรูปตํ, ขมนียนฺติ ‘‘อิทํ จตุจกฺกํ นวทฺวารํ สรีรยนฺตํ ทุกฺขพหุลตาย สภาวโต ทุสฺสหํ, กจฺจิ ขมิตุํ สกฺกุเณยฺย’’นฺติ ปุจฺฉติฯ ยาปนียนฺติ ปจฺจยายตฺตวุตฺติกํ จิรปพนฺธสงฺขาตาย ยาปนาย กจฺจิ ยาเปตุํ สกฺกุเณยฺยํฯ สีสโรคาทิอาพาธาภาเวน กจฺจิ อปฺปาพาธํฯ ทุกฺขชีวิกาภาเวน กจฺจิ อปฺปาตงฺกํฯ ตํตํกิจฺจกรเณ อุฏฺฐานสุขตาย กจฺจิ ลหุฏฺฐานํฯ ตทนุรูปพลโยคโต กจฺจิ พลํฯ สุขวิหารสมฺภเวน กจฺจิ ผาสุวิหาโร อตฺถีติ ตตฺถ ตตฺถ กจฺจิ-สทฺทํ โยเชตฺวา อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ พลวปฺปตฺตา ปีติ ปีติเยวฯ ตรุณปีติ ปาโมชฺชํฯ สมฺโมทนํ ชเนติ กโรตีติ สมฺโมทนียํฯ สมฺโมทิตพฺพโต สมฺโมทนียนฺติ อิมํ ปน อตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘สมฺโมทิตุํ ยุตฺตภาวโต’’ติ อาหฯ สริตพฺพภาวโตติ อนุสฺสริตพฺพภาวโตฯ ‘‘สรณีย’’นฺติ วตฺตพฺเพ ทีฆํ กตฺวา ‘‘สารณีย’’นฺติ วุตฺตํฯ

สุยฺยมานสุขโตติ อาปาถมธุรตํ อาห, อนุสฺสริยมานสุขโตติ วิมทฺทรมณียตํฯ พฺยญฺชนปริสุทฺธตายาติ สภาวนิรุตฺติภาเวน ตสฺสา กถาย วจนจาตุริยมาห, อตฺถปริสุทฺธตายาติ อตฺถสฺส นิรุปกฺกิเลสตํฯ อเนเกหิ ปริยาเยหีติ อเนเกหิ การเณหิฯ