10. อนาถปิณฺฑิกสุตฺตวณฺณนา

[101] ทสเม กามํ เทวตาสํยุตฺเตปิ ‘‘อิทํ หิ ตํ เชตวน’’นฺติอาทินา อิมา เอว คาถา อาคตาฯ ตตฺถ ‘‘อญฺญตรา เทวตา’’ติ นิทานํ อาโรปิตํฯ เหฏฺฐา อาคตนยตฺตา เอว หิ โปตฺถเกสุ น ลิขิตํ, อิธ ปน เทวปุตฺตสํยุตฺเต ‘‘อนาถปิณฺฑิโก เทวปุตฺโต’’ติ นิทาเน นิคเม จ อาคตํ, ตตฺถ เทวปุตฺเตน สตฺถุ วุตฺตปฺปการคุณปเวทนวเสน วุตฺตํฯ สตฺถา ปน ภิกฺขูนํ ตมตฺถํ ปเวเทนฺโต ‘‘อญฺญตโร เทวปุตฺโต’’ติ อาหฯ ตถา ปเวทเน ปน การณํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อานนฺทตฺเถรสฺสา’’ติอาทิมาหฯ อนุมานพุทฺธิยาติ อนุมานญาณสฺสฯ อานุภาวปฺปกาสนตฺถนฺติ พลทีปนตฺถํฯ

อนาถปิณฺฑิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. นานาติตฺถิยวคฺโค

1. สิวสุตฺตวณฺณนา

[102] ตติยวคฺคสฺส ปฐมนฺติ ตติยวคฺเค ปฐมสุตฺตํฯ วุตฺตตฺถเมว เหฏฺฐา สตุลฺลปกายิกวคฺเค ปฐมสุตฺเตฯ

สิวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. เขมสุตฺตวณฺณนา

[103] ปฐมํเยวาติ ชรามรณาทิภาวโต ปเควฯ พลวจินฺตนํ จินฺเตตีติ ยถา สากฏิโก อชานิตฺวา วิสเม มคฺเค สกฏํ ปาเชนฺโต อกฺเข ฉินฺเน ปติกาตุํ อวิสหนฺโต ทุกฺขี ทุมฺมโน พลวจินฺตนํ จินฺเตติ, มหนฺตํ จิตฺตสนฺตาปํ ปาปุณาติ, เอวํ อธมฺมวาที มจฺจุมุขํ ปตฺโต พลวจิตฺตสนฺตาปํ ปาปุณาติ, ตสฺมา ธมฺมจริยาย นปฺปมชฺชิตพฺพนฺติฯ

เขมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. เสรีสุตฺตวณฺณนา

[104] ยํ ทานํ เทมีติ ยํ เทยฺยธมฺมํ ปรสฺส เทมิฯ ตสฺส ปติ หุตฺวาติ ตพฺพิสยํ โลภํ สุฏฺฐุ อภิภวนฺโต ตสฺส อธิปติ หุตฺวา เทมิ เตน อนากฑฺฒนียตฺตาฯ ‘‘น ทาโส น สหาโย’’ติ วตฺวา ตทุภยํ อนฺวยโต พฺยติเรกโต ทสฺเสตุํ ‘‘โย หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ทาโส หุตฺวา เทติ ตณฺหาย ทาสพฺยสฺส อุปคตตฺตาฯ สหาโย หุตฺวา เทติ ตสฺส ปิยภาวาวิสฺสชฺชนโตฯ สามี หุตฺวา เทติ ตณฺหาทาสพฺยโต อตฺตานํ โมเจตฺวา อภิภุยฺย ปวตฺตนโตฯ สามิปริโภคสทิสา เหตสฺสายํ ปวตฺตตีติฯ

อถ วา โย ทานสีลตาย ทายโก ปุคฺคโล, โส ทาเน ปวตฺติเภเทน ทานทาโส ทานสหาโย ทานปตีติ ติปฺปกาโร โหตีติ ทสฺเสติฯ ตทสฺส ติปฺปการตํ วิภชิตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘โย หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ทาตพฺพฏฺเฐน ทานํ, อนฺนปานาทิฯ ตตฺถ ยํ อตฺตนา ปริภุญฺชติ ตณฺหาธิปนฺนตาย, ตสฺส วเส วตฺตนโต ทาโส วิย โหติฯ ยํ ปเรสํ ทียติ, ตตฺถปิ อนฺนปานสามญฺเญน อิทํ วุตฺตํ ‘‘ทานสงฺขาตสฺส เทยฺยธมฺมสฺส ทาโส หุตฺวา เทตี’’ติฯ สหาโย หุตฺวา เทติ อตฺตนา ปริภุญฺชิตพฺพสฺส ปเรสํ ทาตพฺพสฺส จ สมสมฏฺฐปเนนฯ ปติ หุตฺวา เทติ สยํ เทยฺยธมฺมสฺส วเส อวตฺติตฺวา ตสฺส อตฺตโน วเส วตฺตาปนโตฯ

อปโร นโย – โย อตฺตนา ปณีตํ ปริภุญฺชิตฺวา ปเรสํ นิหีนํ เทติ, โส ทานทาโส นาม ตนฺนิมิตฺตนิหีนภาวาปตฺติโตฯ โย ยาทิสํ อตฺตนา ปริภุญฺชติ, ตาทิสเมว ปเรสํ เทติ, โส ทานสหาโย นาม ตนฺนิมิตฺตนิหีนาธิกภาววิสฺสชฺชเนน สทิสภาวาปตฺติโตฯ โย อตฺตนา นิหีนํ ปริภุญฺชิตฺวา ปเรสํ ปณีตํ เทติ, โส ทานปติ นาม ตนฺนิมิตฺตเสฏฺฐภาวปฺปตฺติโตฯ กมฺมสริกฺขโก หิ วิปาโก, ตสฺมา เทวปุตฺโต ‘‘ทานปตี’’ติ วทนฺโต ‘‘อหํ ตาทิโส อโหสิ’’นฺติ ทสฺเสติฯ

‘‘จตูสุ ทฺวาเรสุ ทานํ ทียิตฺถา’’ติ ปาฬิยํ สงฺเขปโต วุตฺตมตฺถํ วิตฺถาเรตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘ตสฺส กิรา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ทานนฺติ ยิฏฺฐํ, ตญฺจ โข สพฺพสาธารณวเสน กตนฺติ อาห ‘‘สมณ …เป.… ยาจกาน’’นฺติฯ