8. กกุธสุตฺตวณฺณนา

[99] ‘‘นนฺทามี’’ติ วุตฺเต นนฺที นาม ปพฺพชิตสฺส มลนฺติ โจเทตุกาโม เทวปุตฺโต ‘‘นนฺทสี’’ติ ปุจฺฉิฯ อถสฺส ภควา ตํ ปฏิกฺขิปนฺโต ‘‘กิํ ลทฺธา’’ติ? อาหฯ เตน ‘‘ตยา มม อธิปฺเปตนนฺทิยา อิธ ปจฺจโย เอว นตฺถิ, กุโต สา นนฺที’’ติ ทสฺเสติฯ เตนาห ‘‘ตุฏฺฐิ นามา’’ติอาทิฯ อถ เทวปุตฺโต นนฺทิยา อสติ โสเกน ภวิตพฺพํ, โสโก จ ปพฺพชิตสฺส มลนฺติ โจเทนฺโต อาห ‘‘เตน หิ, สมณ, โสจสี’’ติฯ ภควา ตมฺปิ ปฏิกฺขิปนฺโต ‘‘กิํ ชียิตฺถา’’ติอาทิมาหฯ กิํ มํ ชินาตีติ อตฺโถ?

ยทิ เต นนฺทิโสกา น สนฺติ หาสวตฺถุโน ลาภสฺส ชานิยา จ อภาวโต, เอกวิหาริโน ปน อรติยา ภวิตพฺพนฺติ อาห – ‘‘กจฺจิ ตํ เอกมาสีนํ, อรตี นาภิกีรตี’’ติฯ ตสฺมิมฺปิ ภควตา ปฏิกฺขิตฺเต อถ เนสมฺปิ นนฺทิโสการตีนํ อภาเว การณํ ปุจฺฉนฺโต ‘‘กถํ ตฺว’’นฺติ คาถมาห? อถสฺส ภควา ตํ การณํ ปเวเทนฺโต ‘‘อฆชาตสฺสา’’ติ คาถมาหฯ ตตฺถ อฆชาตสฺสาติ อเฆ ชาตสฺสฯ เตนาห ‘‘วฏฺฏทุกฺเข ฐิตสฺสา’’ติฯ ชาตตณฺหสฺส อปฺปหีนตณฺหสฺส วฏฺฏทุกฺขํ อาคตเมว การณสฺส อปฺปหีนตฺตาฯ ตสฺเสว หิ การณสฺส อปฺปหีนตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ทุกฺขี สุขํ ปตฺถยตีติ หิ วุตฺต’’นฺติ อาหฯ ทุกฺขปฺปวตฺติยา สาปิ ตณฺหาปฺปวตฺติ เตน ทสฺสิตาฯ อิตีติอาทินา วุตฺตเมวตฺถํ นิคมนวเสน ทสฺเสติฯ

กกุธสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อุตฺตรสุตฺตวณฺณนา

[100] นวมนฺติ อุตฺตรสุตฺตํ เหฏฺฐา เทวตาสํยุตฺตวณฺณนายํ วุตฺตตฺถเมวฯ

อุตฺตรสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. อนาถปิณฺฑิกสุตฺตวณฺณนา

[101] ทสเม กามํ เทวตาสํยุตฺเตปิ ‘‘อิทํ หิ ตํ เชตวน’’นฺติอาทินา อิมา เอว คาถา อาคตาฯ ตตฺถ ‘‘อญฺญตรา เทวตา’’ติ นิทานํ อาโรปิตํฯ เหฏฺฐา อาคตนยตฺตา เอว หิ โปตฺถเกสุ น ลิขิตํ, อิธ ปน เทวปุตฺตสํยุตฺเต ‘‘อนาถปิณฺฑิโก เทวปุตฺโต’’ติ นิทาเน นิคเม จ อาคตํ, ตตฺถ เทวปุตฺเตน สตฺถุ วุตฺตปฺปการคุณปเวทนวเสน วุตฺตํฯ สตฺถา ปน ภิกฺขูนํ ตมตฺถํ ปเวเทนฺโต ‘‘อญฺญตโร เทวปุตฺโต’’ติ อาหฯ ตถา ปเวทเน ปน การณํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อานนฺทตฺเถรสฺสา’’ติอาทิมาหฯ อนุมานพุทฺธิยาติ อนุมานญาณสฺสฯ อานุภาวปฺปกาสนตฺถนฺติ พลทีปนตฺถํฯ

อนาถปิณฺฑิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. นานาติตฺถิยวคฺโค

1. สิวสุตฺตวณฺณนา

[102] ตติยวคฺคสฺส ปฐมนฺติ ตติยวคฺเค ปฐมสุตฺตํฯ วุตฺตตฺถเมว เหฏฺฐา สตุลฺลปกายิกวคฺเค ปฐมสุตฺเตฯ

สิวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. เขมสุตฺตวณฺณนา

[103] ปฐมํเยวาติ ชรามรณาทิภาวโต ปเควฯ พลวจินฺตนํ จินฺเตตีติ ยถา สากฏิโก อชานิตฺวา วิสเม มคฺเค สกฏํ ปาเชนฺโต อกฺเข ฉินฺเน ปติกาตุํ อวิสหนฺโต ทุกฺขี ทุมฺมโน พลวจินฺตนํ จินฺเตติ, มหนฺตํ จิตฺตสนฺตาปํ ปาปุณาติ, เอวํ อธมฺมวาที มจฺจุมุขํ ปตฺโต พลวจิตฺตสนฺตาปํ ปาปุณาติ, ตสฺมา ธมฺมจริยาย นปฺปมชฺชิตพฺพนฺติฯ

เขมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ