9. จนฺทิมสุตฺตวณฺณนา

[90] วิมาเน คหิเต ตํนิวาสีปิ คหิโต โหตีติ วุตฺตํ ‘‘จนฺทวิมานวาสี เทวปุตฺโต’’ติฯ สพฺพธีติ สพฺพสฺมา ทุคฺคฏฺฐานา วิปฺปมุตฺโตสิ ภควา ตฺวํ, ตสฺมา มยฺหมฺปิ อิโต สมฺพาธฏฺฐานโต วิปฺปโมกฺขํ กโรหีติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘ตสฺส เม สรณํ ภวา’’ติฯ โลกานุกมฺปกาติ สพฺพสฺส โลกสฺส อนุคฺคหา, ตสฺมา ตุยฺหมฺปิ เอตสฺสปิ จนฺทสฺสฯ ตาทิสา เอวาติ สมานา เอวฯ ปมุญฺจสีติ ปมุญฺจิตฺถฯ เตนาห ‘‘อตีตตฺเถ วตฺตมานวจน’’นฺติฯ

จนฺทิมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. สูริยสุตฺตวณฺณนา

[91] อนฺธภาวกรเณติ โลกสฺส อนฺธกรเณติปิ อปเรฯ เตนาห ‘‘ตมสี’’ติฯ วิโรจตีติ วิชฺโชตติฯ กามํ เทวปุตฺตวเสน ปฐมํ เทวตา อุทฺธฏา, ราหุโน ปน ปโยโค ตสฺส วิมาเนติ อาห ‘‘มณฺฑลีติ มณฺฑลสณฺฐาโน’’ติฯ วทติ ตทา มุเขน คหิตตฺตาฯ มุเขน คหณญฺเจตฺถ ‘‘คิลี’’ติ อธิปฺเปตํ, น จ อชฺโฌหรณนฺติ อาห ‘‘คิลีติ วทตี’’ติฯ อิทานิ ตสฺส มุเขน คหณสมตฺถตํ ทสฺเสตุํ ‘‘ราหุสฺส หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ โสติอาทิ ตสฺส จนฺทิมสูริยานํ คหณการณทสฺสนํฯ อธิวตฺถา เทวตาติ จนฺทิมสูริยานํ ปริจารกเทวตาฯ เวคนฺติ ชวํฯ โส หิ เกนจิ อภิมุขํ อติทุนฺนิวาโร กมฺมนิยามสิทฺโธฯ มตฺถกนฺติ กณฺฐสฺส อุปริมเทสํฯ เกจิ ‘‘สีสมตฺถกเมวา’’ติ วทนฺติฯ นิกฺขเมยฺย เวคสฺส ติกฺขสีฆถามภาวโตฯ อากฑฺฒิตฺวาติ อตฺตโน คมนทิสาภิมุขํ อากฑฺฒิตฺวาฯ นนฺติ ราหุํฯ อุทฺธํ อุลฺลงฺเฆตุกามมฺปิ โอนเมยฺยฯ ปททฺวเยนปิ โส มหาสรีโร มหาพโล, จนฺทิมสูริยานํ ปน คมนเวโค เตน สพฺพถาปิ ทุนฺนิวาริโยวาติ ทสฺเสติฯ วิมาเนนาติ จนฺทคฺคเห จนฺทวิมาเนน, สูริยคฺคเห สูริยวิมาเนน อุภินฺนมฺปิ วิมาเนน สเหวฯ อมาวาสิยญฺหิ ทฺเว วิมานานิ โยชนมตฺตนฺตริตานิ หุตฺวา สเหว ปวตฺตนฺติฯ ยทิ ทฺเวปิ เทวปุตฺตา โสตาปตฺติผลํ ปตฺตา, อถ กสฺมา สูริยสุตฺเต เอว ‘‘ปชํ มม’’นฺติ วุตฺตํ, น จนฺทสุตฺเตติ? ‘‘โส จ กิร น จิรสฺเสว ตโต จวิตฺวา อญฺญตฺถ นิพฺพตฺโต, อญฺญา เอว จ เทวตา ตตฺถ วสิ, ยสฺมิํ จนฺทคฺคเห ภควา ตํ คาถํ อภาสิ, น ตถา สูริโย, อปรภาเค ปน ตตฺถปิ กาเลน กาลํ ราหุคฺคโห โหตี’’ติ วทนฺติฯ

สูริยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฐมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อนาถปิณฺฑิกวคฺโค

1. จนฺทิมสสุตฺตวณฺณนา

[92] ปพฺพตตฏา สนฺทมาโน ตถารูโป นทีนิวตฺตนปเทโสปิ สมฺพาธฏฺฐานตาย กจฺโฉ วิยาติ อาห ‘‘ปพฺพตกจฺเฉปี’’ติฯ ปฏิปกฺขทูรีภาเวน เสฏฺฐฏฺเฐน จ เอโก อุเทตีติ เอโกทิ, เอกคฺคตาฯ ตสฺมิํ โยคโต เอกคฺคจิตฺตา อิธ เอโกทีฯ ปฏิปกฺขโต อตฺตานํ นิปยนฺติ วิโสเธนฺตีติ นิปกา, ปญฺญวนฺโตฯ เตนาห ‘‘เอกคฺคจิตฺตา เจวา’’ติอาทิฯ กายาทิเภทํ อารมฺมณํ สาติสยาย สติยา สรนฺตีติ สตาฯ เตนาห ‘‘สติมนฺโต’’ติฯ โสตฺถิํ คมิสฺสนฺตีติ ยถาวุตฺตปเทเส มคา โสตฺถิมนุปทฺทเวน วตฺติสฺสนฺติ, เอวํ ฌานลาภิโน โสตฺถิํ กิเลเสหิ อนุปทฺทุตา วตฺติสฺสนฺติฯ อยํ กิร เทวปุตฺโต พฺรหฺมโลเก นิพฺพานสญฺญี, ตสฺมา เอวมาหฯ ภควา ‘‘อยํ เทวปุตฺโต อนิพฺพานคามี สมาโน นิพฺพานคามิสญฺญี, หนฺทสฺส นิพฺพานคามิโน ทสฺเสมี’’ติ ทุติยํ คาถมาหฯ จตุนฺนํ โอฆานํ, สํสารมโหฆสฺเสว วา ปรตีรภาวโต ปรตีรนฺติ นิพฺพานํฯ อมฺพุนิ ชาโต อมฺพุโช, มจฺโฉฯ สุตฺตชาลํ ฉินฺทิตฺวา มจฺฉา วิย กิเลสชาลํ ภินฺทิตฺวา คมิสฺสนฺตีติฯ

จนฺทิมสสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. เวณฺฑุสุตฺตวณฺณนา

[93] ปยิรุปาสิยาติ ปยิรุปาสเหตุฯ สิกฺขนฺตีติ ติสฺโสปิ สิกฺขา สิกฺขนฺติฯ สิฏฺฐิปเทติ กิเลสานํ สาสนโต วฏฺฏทุกฺขปริตฺตาสนโต จ สิฏฺฐิสญฺญิเต ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชิตพฺพโต ปเท, สทฺธมฺเมติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘อนุสิฏฺฐิปเท’’ติฯ ตตฺถ อนุสิฏฺฐีติ สทฺธมฺโมฯ กาเลติ ยุตฺตปตฺตกาเลฯ อปฺปมาโทนาม สมถวิปสฺสนาภาวนาฯ

เวณฺฑุสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ