เมนู

อตฺตโน ขนฺติยาติ อตฺตโน ขนฺติยา รุจิยา คหิตภาเวนฯ อิตรา เทวตา ตสฺสา วิสฺสชฺชเน อปริตุสฺสมานา อาหฯ ยาว ปธํสีติ คุณธํสี สตฺถุเทสนาย ลทฺธพฺพคุณนาสนโตฯ ปคพฺพาติ ปาคพฺพิเยน สมนฺนาคตา, ยถา วจีปาคพฺพิเยน อขรา, ตถา วาจาย ภวิตพฺพํฯ มุขราติ มุขขราฯ ทสพลํ ปุจฺฉิ สณฺหํ สุขุมํ รตนตฺตยสํหิตํ อตฺถํ โสตุกามาฯ อสฺสา เทวตาย วิสฺสชฺเชนฺโต อชฺฌาสยานุรูปํฯ อุปฺปตมานาติ อุปฺปตนฺตี สมุคฺฆาเฏติ โอธิโสฯ วฏฺฏมูลกมหาอวิชฺชาติ ตสฺสา อาทีนวทสฺสนตฺถํ ภูตกถนวิเสสนํฯ โอสีทนฺตานนฺติ ปฏิปกฺขวเสน อโธ สีทนฺตานํ, อุสฺสาทยมานานนฺติ อตฺโถฯ ปุญฺญกฺเขตฺตภูโตติ อิทํ ‘‘ปทสา จรมานาน’’นฺติ ปทสฺส อตฺถวิวรณวเสน ภูตกถนวิเสสนํฯ ยาทิโส ปุตฺโต วา โหตูติ อิทํ ปุริมปเท เทวตาย ปุตฺตคหณสฺส กตตฺตา วุตฺตํฯ

วุฏฺฐิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ภีตาสุตฺตวณฺณนา

[75] กิํ สูธ ภีตาติ เอตฺถ สุ-อิธาติ นิปาตมตฺตนฺติ อาห ‘‘กิํ ภีตา’’ติ? มคฺโค จ เนกายตนปฺปวุตฺโตติ อเนกการณํ นานาวิธาธิคโมกาสํ กตฺวา ปวุตฺโต กถิโตฯ เตนาห ‘‘อฏฺฐติํสารมฺมณวเสนา’’ติอาทิฯ เอวํ สนฺเตติ เอวํ สพฺพสาธารณาเนกายตเนหิ นิพฺพานคามิมคฺคสฺส ตุมฺเหหิ ปเวทิตตฺตา ลพฺภมาเน เขเม มคฺเค กิํ ภีตายํ ชนตา อุปฺปถภูตา วิปรีตทิฏฺฐิโต คณฺหีติ อตฺโถ? เอวํ เทวตา ยถิจฺฉาย ปุริมทฺเธน อตฺตนา ยถาจินฺติตมตฺถํ สตฺถุ ปเวทิตา, ปจฺฉิมทฺเธน อตฺตโน สํสยํ ปุจฺฉติฯ พหุปญฺญาติ ปุถุปญฺญฯ อุสฺสนฺนปญฺญาติ อธิกปญฺญาฯ ฐเปตฺวาติ สํยเมตฺวาฯ สํวิภาคีติ อาหารปริโภเค สมฺมเทว วิภชนสีโลฯ เตนาห ‘‘อจฺฉรายา’’ติอาทิฯ วุตฺตตฺถเมว เหฏฺฐาฯ

มเนนาติ มโนคหเณนฯ ปุพฺพสุทฺธิองฺคนฺติ ปุพฺพภาคสุทฺธิภูตํ องฺคํฯ จตูสูติ วุตฺตองฺคปริยาปนฺนํฯ ยญฺญอุปกฺขโรติ ทานสฺส สาธนํฯ

เอเตสุ ธมฺเมสูติ เอเตสุ สทฺธาทิคุเณสุฯ ยถา หิ สทฺโธ ปจฺจยํ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา วตฺถุปริจฺจาคสฺส วิเสสปจฺจโย กมฺมผลสฺส ปรโลกสฺส จ ปจฺจกฺขโต วิย ปตฺติยายนโต, เอวํ มุทุหทโยฯ มุทุหทโย หิ อนุทยํ ปตฺวา ยํ กิญฺจิ อตฺตโน สนฺตกํ ปเรสํ เทติฯ โย จ สํวิภาคสีโล, โส อปฺปกสฺมิมฺปิ อตฺตโน สนฺตเก ปเรหิ สาธารณโภคี โหติฯ วทญฺญู วทานิยตาย ยาคิโนว ยุตฺตํ ยุตฺตกาลํ ญตฺวา อตฺถิกานํ มโนรถํ ปูเรตีติ วุตฺตํ ‘‘อิติ…เป.… จตูสูติ อาหา’’ติฯ

วาจนฺติอาทีนิ ตีณิ องฺคานิ ติวิธสีลสมฺปตฺติทีปนโตฯ สมฺปนฺนสีโล หิ ปรโลกํ น ภาเสยฺยฯ สทฺโธ เอกํ องฺคํ ปโยคาสยสุทฺธิทีปนโตฯ สุทฺธาสยสฺส สมฺมาปโยเค ฐิตสฺส กถํ ปรโลกโต ภยนฺติฯ ทุกวเสน จตุรงฺคโยชนา ทุกนโยฯ เอเตสุ จตูสุ ธมฺเมสุ ฐิโตติ เอเตสุ ยถาวุตฺตทุกสงฺคเหสุ จตูสุ คุเณสุ ปติฏฺฐิโตฯ

ภีตาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. นชีรติสุตฺตวณฺณนา

[76] นามโคตฺตนฺติ ติสฺโส กสฺสโป โคตโมติ เอวรูปํ นามญฺจ โคตฺตญฺจฯ นิทสฺสนมตฺตเมตํ, ตสฺมา สพฺพสฺส ปญฺญตฺติยา ลกฺขณวจนนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ น ชีรตีติ อสภาวธมฺมตฺตา อุปฺปาทวยาภาวโต ชรํ น ปาปุณาติฯ เตนาห ‘‘ชีรณสภาโว น โหตี’’ติฯ ยสฺมา สมญฺญาภาวโต กาลนฺตเรปิ ตํ สมญฺญายเตว, ตสฺมา ‘‘อตีตพุทฺธานํ…เป.… น ชีรตีติ วุจฺจตี’’ติ อาหฯ

อาลสิยนฺติ อลสภาโว ทฬฺหโกสชฺชํฯ เตนาห ‘‘เยนา’’ติอาทิฯ ฐิตินฺติ พฺยาปารํฯ นิทฺทาวเสน ปมชฺชนํ กตฺตพฺพสฺส อกรณํฯ กิเลสวเสน ปมชฺชนํ อกตฺตพฺพสฺส กรณมฺปิฯ กมฺมสมเยติ กมฺมํ กาตุํ ยุตฺตกาเลฯ กมฺมกรณวีริยาภาโวติ ตํกมฺมกิริยสมุฏฺฐาปกวีริยาภาโวฯ โส ปน อตฺถโต วีริยปฏิปกฺโข อกุสลจิตฺตุปฺปาโท, น วีริยสฺส อภาวมตฺตํฯ สีลสญฺญมาภาโว ทุสฺสีลฺยํฯ วิสฺสฏฺฐาจารตา นาม อนาจาโรฯ