7. อุฑฺฑิตสุตฺตวณฺณนา

[67] อุลฺลงฺฆิโตติ อุพฺพนฺธิตฺวา ลงฺฆิโตฯ สทฺทาทีสูติ สทฺทาทินาคทนฺเตสุ โสตาทีนิ อุฑฺฑิตานิ ตณฺหารชฺชุนา ทฬฺหพนฺธเนน พทฺธตฺตา ตทนติวตฺตนโตฯ โลโกติ อายตนโลโกฯ ตถา อตฺถโยชนาย กตตฺตา ขนฺธาทิโลกวเสนปิ โยชนา กาตพฺพาฯ น ทูรํ อนนฺตรภวกตฺตาฯ จุติจิตฺตอนฺตริตตฺตา เอกจิตฺตนฺตรภวสฺส กมฺมสฺส อพุชฺฌนํ, เอวํ สนฺเต กสฺมา สตฺตา น พุชฺฌนฺตีติ อาห ‘‘พลวติยา’’ติอาทิฯ

อุฑฺฑิตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ปิหิตสุตฺตวณฺณนา

[68] ปญฺโหติ ญาตุํ อิจฺฉิโต อตฺโถฯ ปุจฺฉิโตติ สตฺตมสุตฺเต คาถาย ปุริมทฺธํ ปจฺฉิมทฺธํ, ปจฺฉิมํ ปุริมํ กตฺวา อฏฺฐมสุตฺเต เทวตาย ปุจฺฉิตตฺตา วุตฺตํ ‘‘เหฏฺฐุปริยายวเสน ปุจฺฉิโต’’ติฯ ปุจฺฉานุรูปํ วิสฺสชฺชนนฺติ อวุตฺตมฺปิ สิทฺธเมตนฺติ อนาหฏํฯ

ปิหิตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อิจฺฉาสุตฺตวณฺณนา

[69] นวเม วินยายาติ วินเยนฯ กรณตฺเถ หิ อิทํ สมฺปทานวจนํฯ กิสฺสสฺสูติ กิสฺส, สุ-กาโร นิปาตมตฺตํฯ สพฺพํ ฉินฺทติ พนฺธนนฺติ สพฺพํ ทสวิธมฺปิ สํโยชนํ สมุจฺฉินฺทติฯ น หิ ตํ กิญฺจิ กิเลสพนฺธนํ อตฺถิ, ยํ อสมุจฺฉินฺนํ หุตฺวา ฐิตํ อสฺสา ตณฺหาย สมุจฺฉินฺนายฯ สฺวายมตฺโถ สุวิญฺเญยฺโยติ อาห ‘‘สพฺพํ อุตฺตานเมวา’’ติฯ

อิจฺฉาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. โลกสุตฺตวณฺณนา

[70] กิสฺมินฺติ กิสฺมิํ สติ? ตสฺส ปน สนฺตภาโว อุปฺปตฺติวเสเนวาติ อาห ‘‘กิสฺมิํ อุปฺปนฺเน’’ติ? โลโก อุปฺปนฺโนติ วุจฺจติ อนุปาทานตฺตา โลกสมญฺญายฯ ฉสูติ เอตฺถาปิ เอเสว นโย สนฺถวนฺติ อธิกสิเนหํ กโรติ อธิกสิเนหวตฺถุภาวโต อชฺฌตฺติกายตนานํฯ อุปาทายาติ ปุพฺพกาลกิริยา อปรกาลกิริยํ อเปกฺขตีติ วจนเสสวเสน กิริยาปทํ คหิตํ ‘‘ปวตฺตตี’’ติฯ กิํ ปน ปวตฺตติ? โลโก, โลกสมญฺญาติ อตฺโถฯ ฉสูติ อิทํ นิมิตฺตตฺเถ ภุมฺมํฯ ฉฬายตนนิมิตฺตญฺหิ สพฺพทุกฺขํฯ อยนฺติ สตฺตโลโกฯ อุปฺปนฺโน นาม โหติ ฉฬายตนํ นาม มูลํ สพฺพทุกฺขานนฺติ กตฺวาฯ พาหิเรสุ อายตเนสุ สนฺถวํ กโรติ วิเสสโต รูปาทีนํ ตณฺหาวตฺถุกตฺตาฯ ยสฺมา จกฺขาทีนํ สนฺตปฺปนวเสน รูปาทีนํ ปริคฺคหิตตฺตา โลกสฺส นิเสวิตาย สํวตฺตติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ฉนฺนํ…เป.… วิหญฺญตี’’ติฯ

โลกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อทฺธวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. เฉตฺวาวคฺโค

1. เฉตฺวาสุตฺตวณฺณนา

[71] วธิตฺวาติ หนฺตฺวา วินาเสตฺวาฯ อปริทยฺหมานตฺตาติ อปีฬิยมานตฺตาฯ วินฏฺฐโทมนสฺสตฺตา น โสจติ เจโตทุกฺขทุกฺขาภาวโตฯ วิสํ นาม ทุกฺขํ อนิฏฺฐภาวโต, ตสฺส มูลการณํ โกโธ อนิฏฺฐผลตฺตาติ อาห ‘‘วิสมูลสฺสาติ ทุกฺขวิปากสฺสา’’ติฯ อกฺกุฏฺฐสฺสาติ อกฺโกสาปราธสฺสฯ อกฺโกสปหารตฺถสมฺพนฺเธน หิ ‘‘กุทฺธสฺสา’’ติ อุปโยคตฺเถ สมฺปทานวจนํฯ สุขํ อุปฺปชฺชติ โกธํ นสฺสติฯ สุขุปฺปตฺติํ สนฺธาย เอส โกโธ ‘‘มธุรคฺโค’’ติ วุตฺโต, สุขาวสาโนติ อตฺโถฯ

เฉตฺวาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. รถสุตฺตวณฺณนา

[72] ปญฺญาณนฺติ ลกฺขณํ สลฺลกฺขณูปาโยฯ ทิสฺวาติ ทสฺสนเหตุฯ ‘‘โจฬรญฺโญ รฏฺฐํ โจฬรฏฺฐ’’นฺติ เอวํ รฏฺฐํ รญฺญา ปญฺญายติฯ

รถสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ