เมนู

9. ทุติยสุตฺตวณฺณนา

[59] กิสฺสาติ ภุมฺมตฺเถ สามิวจนนฺติ อาห ‘‘กิสฺมิํ อภิรโต’’ติฯ สทฺธา นาม อนวชฺชสภาวา, ตสฺมา โลกิยโลกุตฺตรหิตสุขาวหาติ อาห ‘‘สุคติญฺเจว นิพฺพานญฺจ คจฺฉนฺตสฺส ทุติยิกา’’ติฯ อนุสาสติ หิตจริยาย ปริณายิกภาวโตฯ

ทุติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. กวิสุตฺตวณฺณนา

[60] คายตฺติอาทิโกติ ฉพฺพีสติยา ฉนฺเทสุ คายตฺติอาทิโก อุกฺกติปริโยสาโน ฉนฺโท คาถานํ นิทานํ สมุฏฺฐานํ ‘‘สมุฏฺฐหติ เอเตนา’’ติ กตฺวาฯ เตหิ ปน อนุฏฺฐุภาทิโก โหตีติ อาห ‘‘ฉนฺโท คาถานํ นิทาน’’นฺติฯ ปุพฺพปฏฺฐาปนคาถาติ ธมฺมกถาย อาทิโต อาโรจนภาวชานนตฺถํ สติชนนํ วิย ปวตฺติตคาถาฯ อกฺขรญฺหิ ปทํ ชเนตีติ ยสฺมา อกฺขรสมุทาโย ปทํ, ปทสมุทาโย คาถา, สมุทาโย จ สมุทายีหิ พฺยญฺชียติ ตํปวตฺตนโต, ตสฺมา พฺยญฺชนภาเว ฐิตํ อกฺขรํ, ตํสมุทาโย ปทํ, ปทํ ตํ วิยญฺเชตา ชเนตา วิย โหตีติ ‘‘อกฺขรญฺหิ ปทํ ชเนตี’’ติ วุตฺตํฯ อกฺขรํ หิ อุจฺจาริตวิทฺธํสิตาย ตํตํขณมตฺตาวฏฺฐายีปิ ปรโต ปวตฺติยา มโนวิญฺญาณวีถิยา สงฺกลนวเสน เอกชฺฌํ กตฺวา ปทภาเวน คยฺหมานํ ยถาสงฺเกตมตฺถํ พฺยญฺเชติฯ ปทํ คาถํ ชเนตีติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ คาถา อตฺถํ ปกาเสตีติ คาถาสญฺญิโต ปทสมุทาโย กิริยาการกสมฺพนฺธวเสน สมฺพนฺธิโต กตฺตุอธิปฺปายานุรูปํ อาโลจิตวิโลจิตํ สํหิตํ อตฺถํ วิภาเวติฯ สมุทฺทาทิปณฺณตฺตินิสฺสิตา โวหารสนฺนิสฺสเยเนว ปวตฺตตีติ กตฺวาฯ เตนาห ‘‘คาถา อารภนฺโต’’ติอาทิฯ อาสโยติ อวสฺสโยติ อาห ‘‘ปติฏฺฐา’’ติ กวิโตติ วิจิตฺตกถีอาทิโตฯ

กวิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ชราวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อทฺธวคฺโค

1. นามสุตฺตวณฺณนา

[61] นามนฺติ สามญฺญนามาทิเภทํ นามํฯ สพฺพนฺติ สพฺพํ ปญฺญตฺติปถํ สพฺพํ เญยฺยปวตฺติปถํฯ อทฺธภวีติ กามํ ปาฬิยํ อตีตกาลนิทฺเทโส กโต, ตํ ปน ลกฺขณมตฺตํฯ อภิภวติ อนุปตตีติ เอเตน อภิภโว อนุปตนํ ปวตฺติ เอวาติ ทสฺเสติฯ ตํ ปนสฺส อภิภวนํ อปฺปวิสเย อนามสิตฺวา มหาวิสยานํ วเสน ทสฺเสนฺโต ‘‘โอปปาติเกน วา’’ติอาทิมาหฯ ตสฺส นามํ โหตีติ ตสฺส รุกฺขปาสาณาทิกสฺส อนามโกอิจฺเจว สมญฺญา โหติ, ตถา นํ สญฺชานนฺตีติ อตฺโถฯ

นามสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. จิตฺตสุตฺตวณฺณนา

[62] เย จิตฺตสฺส วสํ คจฺฉนฺตีติ เย อปริญฺญาตวตฺถุกา, เตสํเยวฯ อนวเสสปริยาทานนฺติ อนวเสสคฺคหณํฯ น หิ ปริญฺญาตกฺขนฺธา ปหีนกิเลสา จิตฺตสฺส วสํ คจฺฉนฺติ, ตํ อตฺตโน วเส วตฺเตนฺติฯ

จิตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตณฺหาสุตฺตวณฺณนา

[63] ตติเย ‘‘สพฺเพว วสมนฺวคู’’ติ เย ตณฺหาย วสํ คจฺฉนฺติ, เตสํ เอว อนวเสสปริยาทานนฺติ อิมมตฺถํ ‘‘เอเสว นโย’’ติ อิมินา อติทิสฺสติฯ

ตณฺหาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ