4. เอกมูลสุตฺตวณฺณนา

[44] ปติฏฺฐฏฺเฐน อวิชฺชาสงฺขาตํ เอกํ มูลํ เอติสฺสาติ เอกมูลาฯ ตํ เอกมูลํฯ ยถา สํโยชนีเยสุ อสฺสาทานุปสฺสนาวเสน ตณฺหาสมุปฺปาโท, เอวํ ตณฺหาภิภววเสน อนวโพโธติ อวิชฺชา ตณฺหาย มูลํ, ตณฺหา จ อวิชฺชาย มูลํฯ อยญฺหิ นโย อุปนิสฺสยตาวเสน วุตฺโต, สหชาตวเสน จายํ อญฺญมญฺญํ มูลภาโว ปากโฏเยวฯ อิธ ปน อิมิสฺสํ คาถายํ อธิปฺเปตา ‘‘เอกมูล’’นฺติ สา ตณฺหาฯ ตตฺถ ยา ภวตณฺหา, สา สสฺสตทิฏฺฐิวเสน อาวฏฺฏติ ปริวตฺตติ, วิภวตณฺหา อุจฺเฉททิฏฺฐิวเสน, เอวํ ทฺวิราวฏฺฏํฯ สหชาตโกฏิยาติ สหชาตโกฏิยาปิ, ปเคว สมฺมุยฺหํ อาปนฺนสฺส ปน วตฺตมานาย ตณฺหาย พลวภาเวน มลีนตา สิยาฯ อุปนิสฺสยโกฏิยาติ อุปนิสฺสยโกฏิยาว สหชาตโกฏิยา อสมฺภวโตฯ ปตฺถรณฏฺฐานาติ วิตฺถตา หุตฺวา ปวตฺติฏฺฐานภูมิ ฯ เตนาห ‘‘เตสุ สา ปตฺถรตี’’ติฯ สมุทฺทนฏฺเฐน สมุทฺโทฯ อุตฺตริตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย ปตาย อลํ ปริยตฺโตติ ปาตาโล, อยํ ปน ปาตาโล วิยาติ ปาตาโลฯ เตนาห ‘‘อปฺปติฏฺฐฏฺเฐนา’’ติฯ อคาธคมฺภีรตายาติ อตฺโถฯ

เอกมูลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อโนมสุตฺตวณฺณนา

[45] อโนมนามนฺติ อนูนนามํฯ คุณเนมิตฺติกานิ เอว หิ ภควโต นามานิฯ คุณานญฺจสฺส ปริปุณฺณตาย อนูนนามนฺติ อาห ‘‘สพฺพคุณสมนฺนาคตตฺตา’’ติอาทิฯ อปิจ ตถา เตวิชฺโช, ฉฬภิญฺโญติอาทีนิ นามานิ อโนมนามานิ น โหนฺติ ปริจฺฉินฺนวิสยตฺตา, ภควโต ปน สตฺถา, สพฺพญฺญู, สมฺมาสมฺพุทฺโธติอาทีนิ นามานิ อโนมนามานิ นาม มหาวิสยตฺตา อนูนภาวโตฯ เตนาห ‘‘อเวกลฺลนาม’’นฺติฯ ขนฺธนฺตราทโยติ ขนฺธวิเสสาทิเกฯ ญาเณน ยาถาวโต อรณียฏฺเฐน อตฺเถฯ อนฺวยปญฺญาธิคมายาติ โลกุตฺตรปญฺญาปฏิลาภายฯ ปฏิปทนฺติ สมถวิปสฺสนาปฏิปทํฯ กิเลสกามานํ วเสน อลฺลียิตพฺพฏฺเฐน กามา เอว อาลโยฯ อตีตกาเลเยว กมนตํ คเหตฺวา วุตฺตํ ‘‘กมมาน’’นฺติฯ น เอตรหิ ตทภาวโตติ อาห ‘‘อตีตํ ปน อุปาทาย อิทํ วุตฺต’’นฺติฯ มหานุภาวตาทินา มหนฺตานํฯ

อโนมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ