3. สาธุสุตฺตวณฺณนา

[33] อุทานํ อุทาเนสีติ ปีติเวเคน อุคฺคิริตพฺพตาย อุทานํ อุคฺคิริ อุจฺจาเรสิฯ ตยิทํ ยสฺมา ปีติสมุฏฺฐาปิตํ วจนํ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘อุทาหารํ อุทาหรี’’ติ ฯ ยถา ปน ตํ วจนํ ‘‘อุทาน’’นฺติ วุจฺจติ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘ยถา หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ สทฺธายาติ เอตฺถ ย-กาโร เหตุอตฺโถฯ ปริจฺจาคเจตนาย หิ สทฺธา วิเสสปจฺจโย อสฺสทฺธสฺส ตทภาวโตฯ ปิ-สทฺโท วุตฺตตฺถสมฺปิณฺฑนตฺโถฯ ‘‘สาหู’’ติ ปทํ สาธุสทฺเทน สมานตฺถํ ทฏฺฐพฺพํฯ กถนฺติ ทานยุทฺธานํ วิปกฺขสภาวาติ อธิปฺปาโยฯ เอตํ อุภยนฺติ ทานํ ยุทฺธนฺติ อิทํ ทฺวยํฯ ชีวิตภีรุโกติ ชีวิตวินาสภีรุโกฯ ขยภีรุโกติ โภคกฺขยสฺส ภีรุโกฯ วทนฺโตติ ชีวิเต สาลยตํ, ตโต เอว ยุชฺฌเน อสมตฺถตํ ปเวเทนฺโตฯ เฉชฺชนฺติ หตฺถปาทาทิเฉโทฯ อุสฺสหนฺโตติ วีริยํ กโรนฺโตฯ เอวํ โภเค รกฺขิสฺสามีติ ตถา โภเค อปริกฺขีเณ กริสฺสามีติฯ วทนฺโตติ อิธ โภเคสุ โลภํ, ตโต เอว ทาตุํ อสมตฺถตํ ปเวเทนฺโตฯ เอวนฺติ เอวํ ชีวิตโภคนิรเปกฺขตาย ทานญฺจ ยุทฺธญฺจ สมํ โหติฯ สทฺธาทิสมฺปนฺโนติ สทฺธาธมฺมชีวิตาวีมํสาสีลาทิคุณสมนฺนาคโตฯ โส หิ เทยฺยวตฺถุโน ปริตฺตกตฺตา อปฺปกมฺปิ ททนฺโต อตฺตโน ปน จิตฺตสมฺปตฺติยา เขตฺตสมฺปตฺติยา จ พหุํ อุฬารปุญฺญํ ปวฑฺเฒนฺโต พหุวิธํ โลภ-โทส-อิสฺสา-มจฺฉริย-ทิฏฺฐิวิจิกิจฺฉาทิเภทํ ตปฺปฏิปกฺขํ อภิภวติ, ตโต เอว จ ตํ มหปฺผลํ โหติ มหานิสํสํฯ อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘มจฺเฉรํ มทฺทติ’’จฺเจว วุตฺตํ, ตสฺส ปน อุชุวิปจฺจนีกภาวโตฯ

ปรตฺถาติ ปรโลเกฯ เอกสาฏกพฺราหฺมณวตฺถุ อนฺวยวเสน, องฺกุรวตฺถุ พฺยติเรกวเสน วิตฺถาเรตพฺพํฯ

ธมฺโม ลทฺโธ เอเตนาติ ธมฺมลทฺโธ, ปุคฺคโลฯ อคฺคิอาหิตปทสฺส วิย สทฺทสิทฺธิ ทฏฺฐพฺพาฯ ‘‘อุฏฺฐานนฺติ กายิกํ วีริยํ, วีริยนฺติ เจตสิก’’นฺติ วทนฺติฯ อุฏฺฐานนฺติ โภคุปฺปาเท ยุตฺตปยุตฺตตาฯ วีริยนฺติ ตชฺโช อุสฺสาโหฯ ยมสฺส อาณาปวตฺติฏฺฐานํฯ เวตรณิมฺปิ อิตเร นิรเย จ อติกฺกมฺมฯ เต ปน อพฺพุทาทีนํ วเสน อวีจิํ ทสธา กตฺวา อวเสสมหานิรเย สตฺตปิ อายุปฺปมาณเภเทน ตโย ตโย กตฺวา เอกติํสาติ วทนฺติฯ สญฺชีวาทินิรยสํวตฺตนสฺส กมฺมสฺส ติกฺขมชฺฌมุทุภาเวน ตสฺส อายุปฺปมาณสฺส ติวิธตา วิภาเวตพฺพาฯ