เอวญฺหิ โส, อานนฺท, มหารุกฺโข อุจฺฉินฺนมูโล อสฺส ตาลาวตฺถุกโต อนภาวงฺกโต อายติํ อนุปฺปาทธมฺโม ฯ เอวเมว โข, อานนฺท, อุปาทานิเยสุ ธมฺเมสุ อาทีนวานุปสฺสิโน วิหรโต ตณฺหา นิรุชฺฌติฯ ตณฺหานิโรธา อุปาทานนิโรโธ; อุปาทานนิโรธา ภวนิโรโธ; ภวนิโรธา ชาตินิโรโธ; ชาตินิโรธา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา นิรุชฺฌนฺติฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตี’’ติฯ ทสมํฯ

ทุกฺขวคฺโค ฉฏฺโฐฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ปริวีมํสนุปาทานํ, ทฺเว จ สํโยชนานิ จ;

มหารุกฺเขน ทฺเว วุตฺตา, ตรุเณน จ สตฺตมํ;

นามรูปญฺจ วิญฺญาณํ, นิทาเนน จ เต ทสาติฯ

7. มหาวคฺโค

1. อสฺสุตวาสุตฺตํ

[61] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม…เป.… ‘‘อสฺสุตวา, ภิกฺขเว, ปุถุชฺชโน อิมสฺมิํ จาตุมหาภูติกสฺมิํ กายสฺมิํ นิพฺพินฺเทยฺยปิ วิรชฺเชยฺยปิ วิมุจฺเจยฺยปิฯ ตํ กิสฺส เหตุ? [จาตุมฺมหาภูติกสฺมิํ (สี. สฺยา. กํ.)] ทิสฺสติ, ภิกฺขเว [ทิสฺสติ หิ ภิกฺขเว (สี. สฺยา. กํ.)], อิมสฺส จาตุมหาภูติกสฺส กายสฺส อาจโยปิ อปจโยปิ อาทานมฺปิ นิกฺเขปนมฺปิฯ ตสฺมา ตตฺราสฺสุตวา ปุถุชฺชโน นิพฺพินฺเทยฺยปิ วิรชฺเชยฺยปิ วิมุจฺเจยฺยปิ’’ฯ

‘‘ยญฺจ โข เอตํ, ภิกฺขเว, วุจฺจติ จิตฺตํ อิติปิ, มโน อิติปิ, วิญฺญาณํ อิติปิ, ตตฺราสฺสุตวา ปุถุชฺชโน นาลํ นิพฺพินฺทิตุํ นาลํ วิรชฺชิตุํ นาลํ วิมุจฺจิตุํฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ทีฆรตฺตญฺเหตํ, ภิกฺขเว, อสฺสุตวโต ปุถุชฺชนสฺส อชฺโฌสิตํ มมายิตํ ปรามฏฺฐํ – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’ติฯ ตสฺมา ตตฺราสฺสุตวา ปุถุชฺชโน นาลํ นิพฺพินฺทิตุํ นาลํ วิรชฺชิตุํ นาลํ วิมุจฺจิตุํฯ